ΒΑΡΚΑ ΓΙΑΛΟ

Ποιητές και στιχουργοί βρήκαν ένα εύκολο καταφύγιο αναζήτησης έμπνευσης στις βάρκες, που έχουν όλες τις προϋποθέσεις για να καλύψουν αυτό που αναζητάμε όλοι μας καθημερινά: το όνειρο του προορισμού σε άγνωστα μέρη, την περιπέτεια, την ψυχαγωγία, το ψάρεμα, που είναι αγαπημένη ασχολία για πολλούς, και πάνω απ' όλα, το σύνδρομο του Ποσειδώνα, σαν μικροί θεοί της θάλασσας.

Το 1960 οι δύο δημοφιλέστερες ελληνικές ταινίες της χρονιάς ήταν Η Αλίκη στο Ναυτικό και η Μανταλένα, και οι δύο με πρωταγωνίστρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη και με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Στη Μανταλένα η Αλίκη τραγουδούσε το Μες σ' αυτή τη βάρκα, σε στίχους του ίδιου του Μάνου: Μες σ' αυτή τη βάρκα είμαι μοναχή κι έχω συντροφιά μου κάτασπρο πουλί. Σημάδι ρίχνω στον γιαλό, μα πώς να σου το πω, είσαι ένα αστέρι μακρινό, τη νύχτα σε φιλώ.

Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο άλλος μεγάλος του ελληνικού τραγουδιού, αναφέρεται κι αυτός με τη σειρά του στην απόλαυση μιας βαρκάδας στον Σαρωνικό σ' ένα από τα πιο γνωστά του τραγούδια, που είχε για ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, Η Μαργαρίτα η Μαργαρώ, βαρκούλα στον Σαρωνικό... Σαρωνικέ μου, τα κυματάκια σου δώσ' μου, δώσ' μου τ' αγέρι, δώσ' μου το πέλαγο.

Ο ίδιος, πάλι για τον Γρηγόρη, έγραψε έναν χρόνο αργότερα, το 1962, το Βάρκα στον γιαλό, για την παράσταση της Μαγικής Πόλης.

Η καλή σχέση του Θεοδωράκη με τις βάρκες αποδεικνύεται μ' ένα ακόμα τραγούδι, την Απαγωγή, που το 1961 ερμηνευμένο από τη Μαίρη Λίντα κερδίζει το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της ΕΡΤ:

Θα πάρω μια βαρκούλα, μανούλα μου, στον κάτω Γαλατά

και στην Αθήνα θα 'ρθω, καρδούλα μου, καβάλα στο νοτιά.

Και σαν θα 'ρθεί το δειλινό στον κήπο σου θα μπω

να κόψω τα τριαντάφυλλα, να κόψω τ' άστρα του ουρανού και τον αυγερινό

Θα βάλω στη βαρκούλα, μανούλα μου, λουλούδια και φιλιά

Δυο γλάροι ταξιδεύουν, καρδούλα μου, καβάλα στο βοριά.

Χωρίς την κατάλληλη προσοχή, μια αθώα βαρκάδα μπορεί να εξελιχθεί σε τραγωδία και αυτό πραγματεύεται το Χριστινάκι του Γιάννη Σπανού, με την Καίτη Χωματά, σε στίχους του Βασίλη Ρώτα (1967): Το Χριστινάκι τραγουδά, της βάρκας κυβερνήτης

γλυκιά που είν' η φωνή της και λέει τραγούδι του έρωτα και για τον πόθο λέει, για το φιλί που καίει. Γέλια, τραγούδια σώπασαν, τ' αγόρια συμπαλεύουν, μοχτούν, φιλί γυρεύουν. Κανείς δεν είναι στο κουπί, κανείς και στο τιμόνι, λαχτάρα που τους ζώνει.

Το ίδιο άσχημο τέλος είχε και το τραγούδι του Χρήστου Χαιρόπουλου, με τη Σοφία Βέμπο, σε στίχους των Α. Σακελλάριου και Χ. Γιαννακόπουλου, Το ταγκό της ψαροπούλας (1939): Αχ, ψαροπούλα, μες στις θάλασσες και στ' ακρογιάλια

δεν θα βρεθούνε σαν τα χείλη σου τέτοια κοράλλια. Πάνω στα μαλλιά σου παιχνιδίζουν

τρελά μαϊστράλια και σου μιλά το κύμα όταν κυλά.

Και μια βραδιά φουρτουνιασμένη εκείνη αδίκως περιμένει, άφησε εκείνος τη στεριά

και πάει μακριά. Εφυγε με το πυροφάνι κι ούτε πια πίσω δεν εφάνη

κι ενώ κοιτάζει με μια ελπίδα της κρυφή το μαϊστράλι παίρνει τούτη τη στροφή.

Το Τραγούδι της Μαρίνας, που έγραψε το 1946 ο Κώστας Γιαννίδης σε στίχους του Αλέκου Σακελλάριου, με ερμηνεύτρια τη Στέλλα Γκρέκα για την ταινία του Φίνου Μαρίνα, στην οποία, εκτός από τη Στέλλα Γκρέκα, έπαιζαν και οι Δημήτρης Μυράτ και Λάμπρος Κωνσταντάρας: Γαλάζια τα πάντα, γαλάζια τα κύματα και κάτασπροι γλάροι. Στην άμμο είχα κάνει τα πρώτα μου βήματα, στα δίχτυα κοντά κάποιου γέρου βαρκάρη.

Ασχημη εξέλιξη είχε και το τραγούδι του Τώνη Μαρούδα Και η βάρκα γύρισε μόνη από το 1960: Κάποιας όμορφης κοπέλας, το αγόρι το ξανθό

ένα βράδυ η φουρτούνα, της το πήρε στον βυθό

Και η βάρκα γύρισε μόνη, δίχως μέσα τον ψαρά

αδειανή και δίχως τιμόνι, από τα βαθιά νερά

Με σβησμένο πυροφάνι, κάποια νύχτα σκοτεινή

μπήκε μέσα στο λιμάνι, η βαρκούλα η ορφανή.

Σημαντική παρουσία έχουν οι βάρκες και στο λαϊκό μας τραγούδι, ο Βασίλης Τσιτσάνης το 1946 μαζί με τον Στράτο Παγιουμτζή τραγούδησαν το Βάρκα γιαλό:

Εμαθα, κυρά, πως έχεις βάρκα γιαλό. Εμαθα, κυρά, πως έχεις ψαροπούλα και ψαρεύεις,

τζουμτριαλαριλαρό βάρκα γιαλό.

Θα 'ρθω να σου τη γυρέψω βάρκα γιαλό. Θα 'ρθω να σου τη γυρέψω

και θα πάω να ψαρέψω, τζουμτριαλαριλαρό βάρκα γιαλό.

Λίγα χρόνια πριν, το 1938, ο Π. Οικονόμου είχε γράψει τον στίχο για τη σύνθεση του Σπύρου Περιστέρη Ο Αντώνης ο βαρκάρης: Ο Αντώνης ο βαρκάρης, ο σερέτης

έπαψε να ζει ρεμπέτης, θέλει πλούτη και παλάτια και της Κάρμεν τα δυο μάτια,

Επαράτησε τη βάρκα στο λιμάνι, κάτω στο Πασαλιμάνι, τραγουδάει κι όλο πίνει,

ταυρομάχος πάει να γίνει. Τραγούδι που μάλλον βασίζεται στιχουργικά σε ισπανική επιτυχία της εποχής.

Ζούλα σε μια βάρκα μπήκα, από τα πιο γνωστά ρεμπέτικα, με τον Γιώργο Μπάτη, Εχω Μια βάρκα με κουπιά, κι αυτό από τον χώρο του λαϊκού τραγουδιού, γραμμένο από τον Ακη Πάνου, με ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και τη Βούλα Γκίκα, Εχω μια βάρκα με πανιά, με τον Γιάννη Πουλόπουλο, Μεθυσμένη βάρκα, με τον Γιώργο Νταλάρα και τον Μπάμπη Στόκα, που είναι διασκευή σε ξένο τραγούδι, με ελληνικό στίχο που έγραψε ο αξέχαστος Μάνος Ξυδούς. Ο Νταλάρας τραγουδά, σε στίχους του Αντώνη Ανδρικάκη και μουσική του Χρίστου Νικολόπουλου, το Με βάρκα την Ελλάδα, Η Βάρκα, μία από τις διασκευές που έκανε η Ελευθερία Αρβανιτάκη σε τραγούδι των Night Ark. Αναφορά σε βάρκα έχει, όπως είναι φυσικό, και το Κάθε λιμάνι και καημός, με γεύση από Donizetti, Μοιάζεις κι εσύ σαν θάλασσα, του Μανώλη Χιώτη, με τη Μαίρη Λίντα. Το Δώδεκα η ώρα θα 'ρθω βρε Μαριώ, με τον Μπιθικώτση, γραμμένο από τον Βασίλη Τσιτσάνη: Η βάρκα μάς προσμένει στην ακρογιαλιά, να φύγουμε, Μαριώ μου, μακριά στην ξενιτιά.

Να φύγουμε, Μαριώ μου, μακριά στην ξενιτιά, η βάρκα μάς προσμένει στην ακρογιαλιά.

Από τον χώρο του νέου κύματος, το Βάρκα χωρίς πανιά, με τον Μιχάλη Βιολάρη και την Καίτη Χωματά, σε μουσική Γιάννη Σπανού και στίχους Κώστα Κωτούλα. Ενας άλλος φίλος τους, ο Γιώργος Παπαστεφάνου, έγραψε στίχους για το Ενα πρωινό (Αναμπέλ), που ήταν η πρώτη επιτυχία της Μαρίας Δημητριάδη, σε μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, από την ταινία Κορίτσια στον ήλιο (1968):

Ενα πρωινό η Παναγιά μου θα 'ρθει να με βρει στην ακρογιαλιά.

Πέλαγο κρυφό τα όνειρά μου κι έστειλες εσύ βάρκα με πανί.

Μεταφορικά χρησιμοποιείται η βαρκάδα στο Πάμε στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα, που τραγούδησε η Στέλλα Γκρέκα το 1946 και έγραψε ο Μενέλαος Θεοφανίδης, σε στίχους του Δ. Ευαγγελίδη.

Αρκετά είναι και τα δημοτικά μας τραγούδια με αναφορές στις βάρκες: Η Βάρκα μας η κουρελού, Θα πάρω μια ψαρόβαρκα, Σαράντα βάρκες στον γιαλό κ.ά.