Το Autour du monde (1843) είναι ένα από τα πιο αινιγματικά και τολμηρά ερωτικά portfolios του 19ου αιώνα. Μέσα από λιθογραφίες που απεικονίζουν ζευγάρια από διαφορετικές χώρες, το έργο συνδυάζει την εξωτική φαντασίωση, τη λαογραφία και τον ερωτισμό, αποτυπώνοντας τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη του 1800 φανταζόταν τον κόσμο.
Autour du monde (1843): ένα ερωτικό πορτφόλιο χωρίς βέβαιη υπογραφή
Το έργο αποδίδεται συχνά, αν και όχι με απόλυτη τεκμηρίωση, στον Γάλλο λιθογράφο Achille Devéria. Η αισθητική του, η θεματολογία και η αφηγηματική ισορροπία ανάμεσα στην κομψότητα και την πρόκληση παραπέμπουν έντονα στο προσωπικό του ύφος.
Το Autour du monde είναι γνωστό και με τον εναλλακτικό τίτλο Types de différents pays, υπογραμμίζοντας τον χαρακτήρα του ως «εικονογραφικό ταξίδι» μέσα από στερεοτυπικές αναπαραστάσεις εθνικών τύπων.
Achille Devéria και ο λιμπερτινισμός του 19ου αιώνα
Ο Achille Devéria (1800–1857) υπήρξε ένας από τους πιο παραγωγικούς και πολυσχιδείς λιθογράφους της εποχής του. Μαθητής του Girodet, κινήθηκε με άνεση ανάμεσα στην επίσημη εικονογράφηση, το πορτρέτο και τις ιδιωτικές, ερωτικές συνθέσεις.
Οι ερωτικές του εικόνες δεν λειτουργούν απλώς ως πρόκληση, αλλά ως κοινωνικά σχόλια επάνω στην ηθική, τον εξωτισμό και τις φαντασιώσεις της ευρωπαϊκής αστικής τάξης.
Ο λιμπερτινισμός του Devéria φαίνεται καθαρά στις ερωτικές χαλκογραφίες του,μια χαρακτηριστική, προκλητική πλάκα είναι εκείνη με τον φυλακισμένο ιθαγενή και τη Γαλλίδα κυρία .
SUISSES — Ελβετία
Η πλάκα «SUISSES» χρησιμοποιεί το αγροτικό ελβετικό τοπίο και τις παραδοσιακές φορεσιές ως σκηνικό μιας ωμής αλλά σχεδόν φυσιοκρατικής ερωτικής φαντασίωσης. Το βουνό, το ξύλινο σπίτι και η ύπαιθρος λειτουργούν ως σύμβολα απλότητας και σωματικής αλήθειας.
Indiens — Ινδίες
Στην πλάκα «Indiens», το σκηνικό γίνεται σχεδόν θεατρικό: πυκνή βλάστηση, κοσμήματα, υφάσματα και μια ατμόσφαιρα που συνδέει τον εξωτισμό της εποχής με την ιδέα της γονιμότητας και της αφθονίας. Η σκηνογραφία είναι εξίσου σημαντική με τους πρωταγωνιστές, σαν να πρόκειται για εικονογραφημένη φαντασίωση ταξιδιού.
Η λεπτομέρεια του μωρού στο βάθος εισάγει μια απρόσμενη αντίστιξη, μετακινώντας την εικόνα από το καθαρά προκλητικό σε κάτι πιο περίπλοκο: μια σκηνή όπου το «ιδιωτικό» και το «καθημερινό» συνυπάρχουν με το ερωτικό.
NAPOLITAINS — Νάπολη
Ο ιταλικός Νότος εμφανίζεται σαν σύντομο οδοιπορικό σε βράχια, θάλασσα και λαϊκή θεατρικότητα. Τα έντονα χρώματα και τα μαντήλια λειτουργούν σαν κώδικες «χαρακτήρα», όπως τους φανταζόταν η Δυτική Ευρώπη: παρορμητισμός, ζωντάνια, μια αίσθηση καλοκαιρινής θερμοκρασίας που δεν χρειάζεται εξήγηση.
Εδώ ο ερωτισμός δεν στηρίζεται σε κλειστό χώρο, αλλά σε ανοιχτό τοπίο. Η ακτή γίνεται σκηνικό, και η λαογραφία γίνεται πρόσχημα για να ειπωθεί μια ιστορία για το «πάθος του Νότου».
ESPAGNOLS — Ισπανία
Η πλάκα «ESPAGNOLS» χτίζεται πάνω σε μια σκόπιμη αντίθεση: θρησκευτικό περιβάλλον, συμβολισμοί πίστης, και μια ιδιωτική ένταση που κάνει την εικόνα να μοιάζει με σχόλιο πάνω στην υποκρισία, τον αντικληρικαλισμό ή απλώς τις φαντασιώσεις της εποχής γύρω από το «ισπανικό πάθος».
Ο σταυρός στον τοίχο δεν λειτουργεί ως διακόσμηση· είναι μέρος της αφήγησης. Η σκηνή δεν ζητά να σοκάρει με ωμότητα, αλλά να φορτίσει την ατμόσφαιρα με το βάρος του συμβόλου, ώστε η αντίφαση να γίνει το πραγματικό θέμα.
Muselmans — το χαρέμι
Η μόνη σκηνή που ξεφεύγει από το δίπολο άντρας–γυναίκα μεταφέρει τον θεατή στο οριενταλιστικό φαντασιακό του 19ου αιώνα: μαλακά υφάσματα, κλειστός χώρος, μια αίσθηση απομόνωσης που λειτουργεί σαν προϋπόθεση της επιθυμίας.
Η «Ανατολή» εδώ δεν είναι τόπος αλλά κατασκευή — ένας κώδικας εξωτισμού μέσα από τον οποίο η Δύση προβάλλει τη δική της ιδέα για το απαγορευμένο, το ιδιωτικό και το πολλαπλό.
Η μοναδική σκηνή εκτός ετεροκανονικού μοτίβου ανοίγει ένα άλλο πεδίο ανάγνωσης: όχι τόσο “ρεαλιστικό”, όσο φαντασιακό και κατασκευασμένο από το ευρωπαϊκό βλέμμα—με χρήσιμη γειτνίαση στο Ομοφυλοφιλία και Tέχνη.
POLONAIS — Πολωνία
Στους «POLONAIS» η φαντασίωση δανείζεται στοιχεία στρατιωτικής αίγλης και ρομαντισμού. Οι στολές και οι υπαινιγμοί ιππικού λειτουργούν σαν σύντομη ταυτότητα χαρακτήρα: γενναιότητα, ένταση, μια Ευρώπη που βλέπει την Πολωνία ως σύμβολο ηρωισμού και πάθους.
Η σύνθεση αφήνει το τοπίο να παραμένει λιτό, σχεδόν σκηνικό. Έτσι η προσοχή πέφτει στην αντίθεση ανάμεσα στη δημόσια εικόνα της τιμής και στην ιδιωτική σωματικότητα.
FRANÇAIS — XVIe siècle
Η πλάκα «FRANÇAIS. XVIe siècle» ξεχωρίζει, επειδή δεν δηλώνει έναν «εθνικό τύπο» του παρόντος, αλλά ένα ιστορικό πλαίσιο. Η Γαλλία της Αναγέννησης εμφανίζεται ως μύθος πολυτέλειας, τελετουργίας και ερωτικής ελευθερίας στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα — μια ιδέα περισσότερο παρά μια πραγματικότητα.
Το αποτέλεσμα είναι μια σκηνή που μοιάζει με ανάμνηση εποχής: υφάσματα, ρόλοι, μια αίσθηση ότι το παρελθόν χρησιμοποιείται ως άδεια για υπερβολή.
Chinois — Κίνα
Η Κίνα παρουσιάζεται ως «εκλεπτυσμένη Ανατολή»: βαριά μοτίβα, τελετουργική στάση, κήπος στο βάθος. Η εικόνα δεν στηρίζεται στην ένταση του σοκ, αλλά στη λεπτομέρεια των υφασμάτων και στην αίσθηση ενός χώρου που μοιάζει σχεδιασμένος για παρατήρηση.
Η σκηνή κρατά μια απόσταση που την κάνει σχεδόν διακοσμητική. Αυτός ο έλεγχος της ατμόσφαιρας είναι και η ουσία της: ένας ερωτισμός που υπονοείται μέσα από την πολυτέλεια.
PERSANS — Περσία
Στους «PERSANS» ο οριενταλισμός γίνεται σχεδόν καθαρό ύφος: πλούσια υφάσματα, κοσμήματα, ένα περιβάλλον που θυμίζει κήπο ή εσωτερικό με πολυτέλεια. Η Περσία λειτουργεί ως σύμβολο υπερβολής και αισθησιασμού, όπως τον κατασκεύαζε η ευρωπαϊκή φαντασία του 19ου αιώνα.
Η εικόνα δεν μοιάζει να περιγράφει έναν τόπο· μοιάζει να περιγράφει μια ιδέα για τον τόπο. Και αυτό ακριβώς κάνει τη σειρά ενδιαφέρουσα ως ντοκουμέντο εποχής: αποκαλύπτει περισσότερα για τον θεατή της Δύσης παρά για τους «άλλους».
Pour des soupirs — Βενετία
Ο υπότιτλος «Pour des soupirs» λειτουργεί σαν λογοπαίγνιο πάνω στη Γέφυρα των Στεναγμών, μεταφέροντας το έργο σε μια Βενετία μισή ρομαντική και μισή υπόγεια. Η γόνδολα γίνεται κινητή σκηνή, κάτι ανάμεσα σε δημόσιο θέαμα και ιδιωτικό μυστικό.
Το ενδιαφέρον εδώ είναι η διπλή ανάγνωση: οι «στεναγμοί» ως ερωτική υπαινικτικότητα, αλλά και ως ιστορική μνήμη μιας πόλης που έχει μάθει να ζει με μάσκες.
Souliotes — Σούλι
Η ελληνική αναφορά στους Σουλιώτες φέρνει ένα φορτίο ιστορικού μύθου: πολεμική κοινότητα, αντοχή, τραχύτητα, μια Ήπειρος που στη δυτική φαντασία γίνεται τοπίο ηρωισμού. Η εικόνα παίζει με αυτή την ιδέα και την μεταφέρει σε καθαρά ιδιωτικό επίπεδο, δημιουργώντας μια έντονη αντίφαση.
Είναι από τις στιγμές όπου η σειρά δεν μοιάζει απλώς «εξωτική», αλλά αφηγηματική: παίρνει μια ταυτότητα και τη μετατρέπει σε σκηνικό επιθυμίας, χωρίς να κρύβει την υπερβολή της.
Écossais — Σκωτία
Η Σκωτία εμφανίζεται τραχιά και «πολεμική»: καρό υφάσματα, ορεινό τοπίο, μια αίσθηση ψυχρής υπαίθρου που έρχεται σε αντίθεση με την ιδιωτική ένταση της εικόνας. Εδώ το σκηνικό δεν είναι απλώς φόντο· είναι χαρακτήρας.
Η πλάκα συνδέει την ιδέα του μαχητή με την ιδέα της παράδοσης, σαν να λέει ότι η επιθυμία είναι τόσο στοιχείο φύσης όσο και στοιχείο ταυτότητας.
Πηγές & περισσότερη ανάγνωση
- Honesterotica – Achille Devéria & Autour du monde (1843)
- Wikimedia Commons – Erotic art by Achille Devéria
- WikiArt – Achille Devéria
- Artcyclopedia – Achille Deveria
Σχολιάστε με όποιο όνομα θέλετε: ανώνυμα, με ψευδώνυμο, με το όνομα του καλύτερου πρωθυπουργού που αυτή τη στιγμή εξατμίζει 💸 τα κονδύλια, με το όνομα της πεθεράς σας σε κατάσταση μόνιμης κρίσης 🧨 ή με κάτι που μόλις σας είπε το μον αμουρ σας💃.
Πετάξτε το σκατουλάκι σας εδώ 💩 — είναι ο μόνος χώρος που δεν θα το διαβάσει αλγόριθμος, ψυχολόγος ή εισαγγελέας (λέμε τώρα).
Μπορεί να απαντήσουμε. Μπορεί να κάνουμε πως απαντήσαμε. Μπορεί να σας αγνοήσουμε με πάθος 😈.
Κι αν τελικά σας γράψουμε εκεί που μας γράφουν διαχρονικά οι σωτήρες της πατρίδας, συγχαρητήρια 🎖️: μόλις κερδίσατε μια τιμητική θέση στο πάνθεον του μπλογκ, ανάμεσα σε θρυλικά μπινελίκια, αποτυχημένες ελπίδες και ιδέες που θα έπρεπε να είχαν μείνει προσχέδια.
🖤Λατρεύουμε τα μπινελίκια — και ιδίως αυτά που τρώγονται.🔥.
Χαβ ε νάις ντέι. (ή ό,τι τέλος πάντων). 💋