Άρωμα, Πούδρα και... Ψείρες - Η Ιστορία της Περούκας

Γιατί οι Άνθρωποι Φορούσαν Περούκες;

Μόδα της Περούκας: Μια Ιστορία Υπερβολής

Μαλλιά, Εξουσία και Πολυτέλεια: Η Πολιτισμική Σημασία της Περούκας

Η Μόδα που Κυβέρνησε την Ευρώπη: Η Περούκα ως Σύμβολο Κοινωνικής Τάξης

Στην περίοδο του Μπαρόκ και του Ροκοκό, καμία εμφάνιση, είτε ανδρική είτε γυναικεία, δεν θεωρούνταν ολοκληρωμένη χωρίς το απαραίτητο στοιχείο κομψότητας: την περούκα.

Εκείνη την εποχή, η μόδα δεν ήταν απλώς αισθητική έκφραση, αλλά σύμβολο κοινωνικής τάξης, εξουσίας και πολιτισμικής ταυτότητας. Οι περούκες, που αρχικά κυριάρχησαν στη γαλλική αυλή, σύντομα εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη, επηρεάζοντας βαθιά την ευρωπαϊκή κουλτούρα και εικονογραφία.

Ο Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας το 1622, φορώντας το στυλ la comèteu, στο οποίο τα μαλλιά μεσαίου μήκους στο πίσω μέρος του κεφαλιού είναι πιασμένα σε μια πλάγια αλογοουρά. Σχέδιο του Daniel Dumonstier.

Στο παρόν άρθρο αναλύουμε την άνοδο, την εξέλιξη και την τελική πτώση της μόδας της περούκας, όπως παρουσιάζεται στην ιστορική εργασία της Murielle Schlup, με στόχο να κατανοήσουμε πώς ένα τεχνητό τσουλούφι μαλλιών έγινε σύμβολο πλούτου, κύρους, καθωσπρεπισμού – αλλά και σάτιρας.

Ο Λουδοβίκος ΙΓ΄ το 1635, ντυμένος με πανοπλία και περούκα. Πίνακας του Philippe de Champaigne.

Σύφιλη, Αισθητική και ο Ρόλος του Λουδοβίκου ΙΓ΄

Στις αρχές του 1600, η σύφιλη προκαλούσε έντονη τριχόπτωση στους άνδρες. Στην κουλτούρα της εποχής, η πυκνή κόμη ήταν σημάδι ανδρισμού, υγείας και δύναμης.
Ο Λουδοβίκος ΙΓ’ (1601–1643) έχασε τα μαλλιά του νέος και άρχισε να εμφανίζεται δημοσίως με μακριά μαύρη περούκα.

Τι συνέβη;

• Η περούκα από σύμβολο μειονεξίας, μετατράπηκε σε σύμβολο κύρους.

• Η ζήτηση εκτοξεύτηκε στη Γαλλική Αυλή.

• Γεννήθηκε το επάγγελμα του επαγγελματία περουκά (perruquier).

Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄, που απεικονίζεται εδώ σε ένα πορτρέτο του 1661, θεωρούσε ένα γεμάτο κεφάλι με μακριές μπούκλες το ιδανικό της ανδρικής ομορφιάς. Εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσε ήδη τσιμπιδάκια για να συμπληρώσει τα μαλλιά του.

Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ και η Θεσμοθέτηση της Περούκας ως Εξουσία

Ο «Βασιλιάς Ήλιος», Λουδοβίκος ΙΔ΄ (1638–1715), απογείωσε τη μόδα.
Εκείνος:

• Εγκαθίδρυσε συντεχνία κομμωτών-περουκάδων (1656),

• Έθεσε πρότυπα αισθητικής που μιμήθηκαν όλα τα ευρωπαϊκά βασίλεια,

• Καθιέρωσε την μεγαλοπρεπή επιβλητική περούκα με μακριές, πυκνές μπούκλες που έφταναν μέχρι το στήθος.

Η περούκα πλέον ισοδυναμούσε με:

• Κοινωνικό κύρος

• Πολιτικό κύρος

• Αυλική συμμόρφωση στους κανόνες εθιμοτυπίας

Ο γάμος του Λουδοβίκου της Γαλλίας, Δούκα της Βουργουνδίας, με τη Μαρί-Αδελαΐδα της Σαβοΐας το 1697. Στα αριστερά της εικόνας διακρίνεται ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ και πίσω του ο Λουδοβίκος ο Μεγάλος Δελφίνος, παππούς και πατέρας αντίστοιχα του γαμπρού. Εκτός από τον κλήρο, όλοι οι άνδρες φορούν την περούκα με χωρίστρα στο κέντρο και τις μπούκλες ψηλά σε κάθε πλευρά. Αυτό έβαλε τέλος στη χρήση του τρίχρωμου καπέλου. Κάποτε ήταν απαραίτητο στη μόδα, αλλά τώρα πιανόταν κάτω από το αριστερό μπράτσο.

Η Καθημερινότητα της Περούκας: Άρωμα, Πούδρα και... Ψείρες

Παρά την επιβλητική τους εμφάνιση, οι περούκες:

• Δεν πλένονταν ποτέ.

• Ευωδίαζαν… άσχημα με την πάροδο του χρόνου.

• Προσέλκυαν ψείρες και ψύλλους, ειδικά λόγω των λιπαρών αλοιφών που χρησιμοποιούνταν για το φορμάρισμά τους.

Για να αντιμετωπιστεί η δυσοσμία:

• Προστίθεντο αρώματα όπως λεβάντα, ροδόνερο και κανέλα.

• Από το 1700 και μετά, πουδράρονταν λευκές, κάτι που θεωρούνταν κορύφωση κομψότητας.

Ωστόσο, η παραγωγή τους απαιτούσε τεράστιες ποσότητες μαλλιών:

• Από ζώα (κυρίως άλογα),

• Από γυναίκες φτωχών κοινωνικών τάξεων που πουλούσαν τα μαλλιά τους,

• Από φυλακισμένους και αιχμαλώτους πολέμου.

Έτσι άνθισε μια διεθνής αγορά μαλλιών, ιδιαίτερα στη Γαλλία, τη Φλάνδρα και τα γερμανικά χωριά.

Το κατάστημα κατασκευής περουκών συχνά λειτουργούσε επίσης ως κουρείο και κομμωτήριο. Γκραβούρα του 1762.

18ος Αιώνας: Εκρήξεις Δημιουργικότητας και Υπερβολής

Μετά τον θάνατο του Λουδοβίκου ΙΔ΄, η μόδα διαφοροποιείται:

• Οι περούκες γίνονται μικρότερες και πιο πρακτικές.

• Γίνονται προσιτές σε γιατρούς, δικαστικούς, υπαλλήλους.

• Εμφανίζονται ες styles όπως καπέλο-περούκα, περούκα-σακούλα κ.ά.

Οι Γυναίκες Παίρνουν τη Σκυτάλη: Η Εποχή των «Πύργων»

Οι γυναίκες πλέον:

• Δεν φορούν απλές περούκες, αλλά χτίζουν κυριολεκτικά «κατασκευές» μαλλιών.

• Κορυφαία εκπρόσωπος: Μαρία Αντουανέτα.

Η διάσημη coiffure à la belle poule (με ομοίωμα πολεμικού πλοίου στα μαλλιά) αποτέλεσε σκάνδαλο και σύμβολο αριστοκρατικής υπερβολής.

Ευφυής σκαλωσιά σε κομμωτήριο στο Παρίσι. Η βρετανική γελοιογραφία «Μόδες στα μαλλιά» του 1788 χλευάζει την Ακαδημία Κομμωτικής και τα υπερβολικά, φουσκωτά στυλ της γαλλικής αυλής.

Η Πτώση: Η Γαλλική Επανάσταση Φέρνει Αλλαγή

Με την Επανάσταση (1789):

• Οι περούκες ταυτίζονται με την αλαζονική αριστοκρατία.

• Γίνονται σύμβολο παρακμής και απορρίπτονται.

• Η μόδα στρέφεται προς φυσικότερα, απλούστερα μαλλιά.

Επιβίωσαν μόνο:

• Στους δικαστές του αγγλικού κοινοβουλίου,

• Στις στολές των υπηρετών της αριστοκρατίας,

• Στη θεατρική και καρναβαλική σκηνή.

Το εμπόριο μαλλιών στην ύπαιθρο.Ο έμπορος μαλλιών

Η Περούκα ως Πολιτισμικό Φαινόμενο

Η ιστορία της περούκας αποδεικνύει ότι η μόδα δεν είναι επιφανειακή.
Αντιθέτως:

Περίοδος	Ρόλος της Περούκας
1600–1700	Σύμβολο εξουσίας, υγείας και κοινωνικής τάξης
1700–1780	Εικαστική υπερβολή, πολυτέλεια, καλλιτεχνική δημιουργία
Μετά το 1790	Σύμβολο παρακμής, εγκατάλειψη και σάτιρα

Η περούκα υπήρξε:

• Πολιτισμικό εργαλείο

• Κοινωνική ταυτότητα

• Σημείο ταξικής διαφοροποίησης

Και, πάνω απ’ όλα, μια ιστορία ματαιοδοξίας, εξουσίας και αισθητικής φαντασίας.

Μαλλιά στο στυλ της Μαρίας Αντουανέτας, διακοσμημένα με ένα μοντέλο πλοίου.

Πηγές για περαιτέρω ανάγνωση

• Swiss National Museum — The power and pomp of the wig

  Εκτενές ιστορικό άρθρο (Murielle Schlup) για την άνοδο, την τεχνική και την παρακμή της περούκας στην Ευρώπη των 17ου–18ου αιώνων.

• Encyclopaedia Britannica — Wig (Peruke/Periwig)

  Συνοπτική εγκυκλοπαιδική επισκόπηση της ιστορίας της περούκας από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους.

• National Geographic — Louis XIV & the rise of big wigs

  Πώς ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ μετέτρεψε την περούκα σε must της αυλικής ανδρικής μόδας του 17ου αιώνα.

• American Battlefield Trust — Rise & Fall of the Powdered Wig

  Ιστορικό πλαίσιο για την εξάπλωση των πουδραρισμένων περουκών και τους λόγους παρακμής τους μετά τα τέλη του 18ου αιώνα.

• MIT Libraries — Wigmaking (Diderot’s Encyclopédie)

  Εικονογραφημένες πλάκες από την Encyclopédie με τα στάδια του επαγγέλματος του περουκά (18ος αι.).

• Lives & Legacies (Mount Vernon) — Perukes, Pomade, and Powder

  Καθημερινή φροντίδα, πομάδες και πούδρες· πρακτικές υγιεινής και συντήρησης των περουκών τον 18ο αιώνα.

• Judiciary of England and Wales — History of Court Dress

  Επίσημη αναφορά στη χρήση περουκών από δικαστές: είδη, χρονολόγηση και σημερινή τελετουργική χρήση.

• Encyclopedia.com — À la Belle Poule

  Το διάσημο ναυτικό χτένισμα της Μαρίας Αντουανέτας που τίμησε τη φρεγάτα Belle Poule (1778) και η διάδοσή του.

• Lives & Legacies — Le Pouf: Sensational Hairstyle of the 18th Century

  Ανάλυση του «pouf» και παραλλαγών του (π.χ. Belle Poule) με παραδείγματα και πηγές.

• Smithsonian Magazine — The Secret History of Buying and Selling Hair

  Ιστορία του εμπορίου ανθρώπινων μαλλιών στην Ευρώπη· κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις.

• The Met Museum — Wig (Collection Object)

  Μουσειακό τεκμήριο: υλικά (μεταξωτά/αλόγου κ.λπ.) και περιγραφές κατασκευής περούκας.

• Larsdatter — 18th Century Bag Wigs and Bags

  Συγκεντρωμένες απεικονίσεις και σωζόμενα δείγματα «bag wigs» για μελέτη μορφών του 18ου αιώνα.

F o l l o w   U s "  :   

#AI#BLACK&WHITE#DIGITAL#DRAWING#EROTICHUMOR#FUMETTI#ILLUSTRATION#PARODY#PORNART#PRINTS#SCULPTURES#VINTAGE#ΘΕΜΑΤΙΚΑ#ΠΙΝΑΚΕΣ#ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΙ#ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ#ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ#ΧΑΡΑΚΤΕΣ
Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.