Η σκοτεινή τέχνη του William Mortensen

Ο κόσμος του William Mortensen

Μύθος, σκοτάδι και η γέννηση της σκηνοθετημένης φωτογραφίας

William Mortensen: Ο αμφιλεγόμενος «μάγος» της φωτογραφίας που προηγήθηκε της εποχής του

William Mortensen: Ο ρομαντικός επαναστάτης που αμφισβήτησε τη “καθαρή φωτογραφία”

Ο William Mortensen υπήρξε μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες μορφές στην ιστορία της φωτογραφίας, τόσο για τις τεχνικές του επιλογές όσο και για την αισθητική του, που συγκρούστηκε με την κυρίαρχη σχολή της «καθαρής» φωτογραφίας.


Ο Mortensen γεννήθηκε την 27η Ιανουαρίου 1897 στο Park City της Utah, ΗΠΑ.  Οι γονείς του ήταν Δανοί μετανάστες. 
Κατά τον Αʼ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε ως Ιππικός στο Στρατό των ΗΠΑ. Στη συνέχεια σπούδασε – έστω εν συντομία – εικονογράφηση στη Σχολή των Καλλιτεχνών της Νέας Υόρκης (Art Students League) αλλά κηρύχθηκε από την ίδια ως «χωρίς ταλέντο στο σχέδιο». 

Το 1920 ξεκίνησε οδοιπορικό στην Ευρώπη, στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Αίγυπτο και την Κωνσταντινούπολη «για εκπαιδευτικούς λόγους». 
Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκε στο Χόλιγουντ, όπου άρχισε να εργάζεται ως φωτογράφος πορτραίτων και σκηνών ταινιών. Το 1931 μετακόμισε στη Laguna Beach στην Καλιφόρνια, όπου άνοιξε στούντιο και τη “William Mortensen School of Photography”. 
Πέθανε στις 12 Αυγούστου 1965 στο Laguna Beach. 

Καλλιτεχνική προσέγγιση & θεματολογία

Θεωρητικό υπόβαθρο

Ο Mortensen εντάχθηκε στο κίνημα του Πικτοριαλισμού (Pictorialism) — μιας φιλοσοφίας φωτογραφίας που θεωρεί τη φωτογραφία ως «καλλιτεχνική ζωγραφική» και όχι απλώς ως αποτύπωση της πραγματικότητας.  Αντίθετα, η κυρίαρχη σχολή της εποχής του – όπως η ομάδα Group f/64 στην Καλιφόρνια – προωθούσε τη «straight photography», δηλαδή καθαρές, αιχμηρές εικόνες χωρίς χειροτεχνικές επεμβάσεις, αποτυπώνοντας την πραγματικότητα όσο πιο πιστά γίνεται. 
Ο ίδιος ο Mortensen έγραψε ότι «η φωτογραφία που αναπαράγει ρεαλιστικά είναι αδιέξοδος». 

Τεχνικές

Η προσέγγιση του Mortensen περιελάμβανε:

• χρήση της μεθόδου bromoil (μεταφορά της εικόνας σε μελάνι μετά από επεξεργασία) για να μοιάζει η φωτογραφία περισσότερο με χάραξη ή ζωγραφιά. 

• χειροκίνητες επεμβάσεις πάνω στην εκτύπωση: γραμμές, ξύσιμο, χρωματισμός, υφές. 

• σύνθεση σκηνών που μοιάζουν θεατρικές ή κινηματογραφικές, με στολίδια, κοστούμια, μάσκες, συχνά αναφορές σε μυθολογία, μαγεία, τον παράξενο, το γοτθικό. 

Θεματολογία και αισθητική

Τα θέματα που τον ενδιέφεραν περιλαμβάνουν: μάγισσες, χορεύτριες, δαιμονικά όντα, πρωτόγονες φιγούρες, στοιχεία του ύφους του horror και του μυθικού. Βικιπαίδεια+1
Η αισθητική του είναι δραματική, περισσότερο απόδειξη ή αποτύπωση της πραγματικότητας – είναι αφήγηση, σκηνικό, υποκειμενικό όραμα. Η Guardian τον περιγράφει ως «photographic master at the monster’s ball», μ’ εικόνες θανάτου, γυμνότητας και βασανισμού

Έργο & θέσεις-σταθμοί

• Πορτραίτα διασήμων του Χόλιγουντ (π.χ. Fay Wray, Jean Harlow, Clara Bow) — όπου συνδύαζε glamor με τις πιο προκλητικές του αισθητικές επιλογές. Εκδόσεις βιβλίων τεχνικής και αισθητικής: όπως Projection Control, Monsters & Madonnas, The Command To Look: A Formula for Picture Success. 

• Εκθέσεις: Παράδειγμα, η έκθεση «American Grotesque» που δημοσίευσε ανασκόπηση του έργου του. 

• Το στούντιό του και η σχολή του στη Laguna Beach αποτέλεσαν κέντρο διδασκαλίας και παραγωγής ως τις δεκαετίες ’30-’50. 

Κριτική, αντίθεση και παραγκωνισμός

Ο Mortensen έζησε σε έναν φωτογραφικό κόσμο που έρχεται σε ρήξη: από τη μία το avant-garde της straight photography (Adams, Weston, Cunningham) και από την άλλη αυτός ο πικτοριαλισμός, το χειροποίητο, το σκηνικό.
Ο Ansel Adams έφτασε να τον αποκαλεί «ο Αντίχριστος της φωτογραφίας».  Οι επικριτές του τον θεωρούσαν υπερβολικό, αισθητικά «εύκολο», εστιασμένο στο θέαμα παρά στην ουσία. 
Με την κυριαρχία του μοντερνισμού και της τεκμηρίωσης στη φωτογραφία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το έργο του Mortensen έπεσε σε μεγάλη αφάνεια. 

Αναβίωση & σύγχρονη εκτίμηση

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη αναθεώρηση της αξίας του. Το 2012 η έκθεση «Faking It: Manipulated Photography Before Photoshop» στο Metropolitan Museum of Art τον συμπεριέλαβε ως πρόδρομο της ψηφιακής επεξεργασίας φωτογραφιών. 
Σε blogs, περιοδικά και γκαλερί χαρακτήριζεται ως «ο προφήτης της καλλιτεχνικής φωτογραφίας» που τόλμησε να αμφισβητήσει τα όρια.
Η αισθητική του – με το στοιχείο της αφήγησης, της χειροποίητης υφής, της υπερβολής – συναντά σήμερα στοιχεία σε σύγχρονες μορφές φωτογραφίας (παραγωγή σκηνικού, επεξεργασία, δυνατές θεματικές).

Γιατί έχει σημασία για εμάς & τι μπορεί να μας διδάξει

1. Αντίθεση αισθητικών επιλογών: Ο Mortensen μας δείχνει πως υπάρχει όχι «μία» ορθή προσέγγιση στη φωτογραφία—η επιλογή του τελικού μέσου, της υφής, της σκηνοθεσίας, του χειρισμού της εκτύπωσης επηρεάζουν βαθιά το μήνυμα.

2. Χειροτεχνία και φωτογραφία: Σήμερα που η ψηφιακή φωτογραφία κυριαρχεί, η ιδέα της εκτύπωσης ως χειροποίητου αντικειμένου, με επεμβάσεις, γίνεται πιο σπάνια· ο Mortensen μας θυμίζει αυτή τη δυναμική.

3. Σκηνικό & αφήγηση: Η φωτογραφία δεν είναι πάντα απλή αποτύπωση της πραγματικότητας· μπορεί να είναι φόρμα αφήγησης, μυθοπλασίας, ψυχικής κατάστασης.

4. Αντιστάθμισμα στο ρεύμα της εποχής: Το γεγονός ότι ακολούθησε δρόμο αντίθετο στην κυρίαρχη τάση τον έκανε αρχικά περιθωριακό — αλλά μακροπρόθεσμα αυτό του έδωσε χώρο επαναξιολόγησης.

Κριτική επισήμανση και όρια

Δεν είναι όλα άσπρα ή μαύρα:

• Το έργο του μπορεί να φανεί υπερβολικά θεατρικό, σχεδιασμένο, «χυδαίο» για κάποιες αισθητικές αντιλήψεις. 

• Η χρήση χειροκίνητων επεμβάσεων τον καθιστά λιγότερο «καθαρό» φωτογράφο (με την έννοια της τεκμηρίωσης) από εκείνους που τον κριτικάρουν.

• Επειδή εστίασε στην ιδέα της φωτογραφίας ως ζωγραφικής, κάποιος μπορεί να τον θεωρήσει λιγότερο «υλικά» φωτογράφο και περισσότερο εικονογράφο· που είναι καλοί τους δικούς του όρους, αλλά ίσως όχι αποδεκτοί από όλους.

Τα Καλλιτεχνικά Γυμνά του William Mortensen: Ανάλυση & Ερμηνεία

Ο William Mortensen δημιούργησε μια σειρά από καλλιτεχνικά γυμνά που εντάσσονται τόσο στη σκοτεινή του αισθητική όσο και στη θεματολογία του μύθου, του τελετουργικού και του θεατρικού. Φωτογραφίες όπως Preparation for the Sabbath, The Grapes of Wrath Nude Study ή οι μυθολογικές του φιγούρες αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της προσέγγισής του.

Οι εικόνες του συνδυάζουν τη γυμνή ανθρώπινη μορφή με σκηνικό δράμα, μυστηριώδη ατμόσφαιρα και επεξεργασμένη υφή που θυμίζει ζωγραφική ή χαρακτική.

Ιστορικό και Πολιτιστικό Πλαίσιο

Τα περισσότερα γυμνά του Mortensen δημιουργήθηκαν ανάμεσα στις δεκαετίες 1920–1940 — περίοδο όπου η φωτογραφία μεταβαίνει από τον πικτοριαλισμό στον μοντερνισμό.
Ενώ η εποχή προωθεί τη «straight photography», ο Mortensen αντιστέκεται στη νέα οπτική και επιστρέφει σε σκηνοθετημένες, σχεδόν θεατρικές εικόνες, επηρεασμένες από τον συμβολισμό, τη μυθολογία και την ευρωπαϊκή ζωγραφική.
Το γυμνό, που ήδη είχε μακρά παράδοση στη ζωγραφική, στη φωτογραφία αντιμετωπιζόταν συχνά με ηθικό φόβο — κάτι που έκανε τον Mortensen ακόμη πιο αμφιλεγόμενο.

Καλλιτεχνικό Κίνημα ή Στυλ

Ο Mortensen ανήκει στον ύστερο Πικτοριαλισμό.
Αντί για καθαρότητα λεπτομέρειας και αντικειμενικότητα, προτιμά:

• δραματικό φωτισμό

• επεξεργασμένες επιφάνειες

• μυθοπλασία και αφήγηση

• εικόνες που θυμίζουν χαρακτική ή μεσαιωνικό εικονογραφημένο χειρόγραφο

Το καλλιτεχνικό του στυλ βλέπει το γυμνό όχι ως μελέτη ανατομίας, αλλά ως ψυχολογικό σύμβολο και θεατρικό φορέα μύθου.

Τεχνικές και Υλικά

Ο Mortensen χρησιμοποιούσε:

• Bromoil transfer: μετατροπή φωτογραφίας σε εικόνα που μοιάζει με λιθογραφία

• Χειροποίητο retouching: γραμμές, σκρατσάρισμα, χρωματισμούς

• Μαλακό φωτισμό και σκηνοθετημένο φόντο

• Μάσκες και υφές που πρόσθεταν δραματικότητα

Οι τεχνικές αυτές έδιναν στα γυμνά του μια μη-φωτογραφική, σχεδόν αρχαϊκή αισθητική.

Θέμα και Θεματολογία

Στα καλλιτεχνικά του γυμνά, ο Mortensen συχνά:

• αποδίδει μυθολογικά ή τελετουργικά θέματα

• εξερευνά το σώμα ως φορέα συμβόλων

• χρησιμοποιεί «ιεροτελεστικές» στάσεις

• τοποθετεί το σώμα σε αφηγηματικό πλαίσιο, όχι απλώς ως μελέτη μορφής

Το γυμνό είναι για εκείνον μέρος της ιστορίας που αφηγείται, όχι αυτοσκοπός.

7. Σημαντικά Σύμβολα και Σημασίες

Στα γυμνά του εμφανίζονται συχνά:

• υφάσματα που υποδηλώνουν κάλυψη/αποκάλυψη

• χειρονομίες που θυμίζουν τελετουργία

• σκοτεινό φόντο που υποδηλώνει υπερφυσικό χώρο

• μυθολογικά στοιχεία (μάσκες, κοστούμια)

Η γυμνότητα λειτουργεί ως σύμβολο καθαρής, άχρονης ανθρώπινης ύπαρξης, συχνά με υπαρξιακή διάθεση.

Σύνθεση και Δομή

Ο Mortensen δίνει έμφαση σε:

• καμπύλες γραμμές και αρμονικές σιλουέτες

• συμμετρικές ή δραματικά ασύμμετρες στάσεις

• χρήση βάθους μέσω σκοτεινού φόντου

• έντονη αντίθεση φωτός/σκιάς

Η σύνθεση θυμίζει πίνακα ζωγραφικής πιο πολύ παρά φωτογραφία.

Χρώμα και Φως

Παρότι οι περισσότερες εικόνες του είναι μονόχρωμες, το φως λειτουργεί ζωγραφικά:

• χαμηλός, πλαϊνός φωτισμός

• μαλακές σκιές που τονίζουν την πλαστικότητα του σώματος

• υφή που κάνει το δέρμα να μοιάζει σμιλεμένο

• δραματικές διαβαθμίσεις που ενισχύουν τη σκηνικότητα

Το φως είναι φορέας ψυχολογικής έντασης.

Συναισθηματική Επίδραση

Τα γυμνά του Mortensen προκαλούν:

• μυστήριο

• δέος

• αίσθηση τελετουργικής σιωπής

• ονειρικό ή σκοτεινά ποιητικό συναίσθημα

Δεν στοχεύουν στη σωματικότητα, αλλά στη δραματικότητα και το υπαρξιακό βλέμμα.

Επιρροές και Επηρεασμένοι

Ο Mortensen επηρεάστηκε από:

• τον συμβολισμό

• τη μεσαιωνική και αναγεννησιακή ζωγραφική

• το θέατρο και τη σκηνογραφία

• την κινηματογραφική κουλτούρα του Χόλιγουντ

Με τη σειρά του επηρέασε:

• σύγχρονους σκηνοθετημένους φωτογράφους

• καλλιτέχνες του dark-art αισθητικού ύφους

• δημιουργούς που συνδυάζουν αφήγηση και γυμνό

Κριτική και Αποδοχή

Κατά τη διάρκεια της ζωής του:

• επικρίθηκε από τον Ansel Adams και τους μινιμαλιστές της εποχής

• θεωρήθηκε «αντι-φωτογράφος»

• πολλές φορές αποκλείστηκε από μεγάλα φωτογραφικά ιδρύματα

Σήμερα όμως:

• το έργο του αναγνωρίζεται ως πρωτοποριακό

• επανεκτιμάται ως πρόδρομος της σκηνοθετημένης φωτογραφίας

• τα γυμνά του θεωρούνται κλασικά δείγματα dark pictorialism

Η Σημασία Σήμερα

Τα καλλιτεχνικά γυμνά του Mortensen παραμένουν σημαντικά διότι:

• γεφυρώνουν φωτογραφία και ζωγραφική

• δείχνουν τη δύναμη της σκηνοθετημένης εικόνας

• απομακρύνουν το γυμνό από τον ρεαλισμό και το οδηγούν στη μυθοποίηση

• επηρεάζουν σύγχρονους φωτογράφους που αναμειγνύουν τεχνολογία και αφήγηση

Τα γυμνά του William Mortensen δεν είναι μελέτες σώματος αλλά εικονογραφημένες ψυχολογικές τελετουργίες.
Η προσέγγισή του — σκηνική, σκοτεινή, μυστικιστική — μετατρέπει την ανθρώπινη μορφή σε αρχετυπικό σύμβολο και φέρνει τη φωτογραφία πιο κοντά στη μυθική αφήγηση.
Η σημασία του σήμερα είναι μεγαλύτερη από ποτέ, καθώς επανέρχεται στο προσκήνιο του διαλόγου για τη σχέση φωτογραφίας, σκηνοθεσίας, τεχνικής και καλλιτεχνικού γυμνού.













Ο William Mortensen ενσαρκώνει τον φωτογράφο που εναντιώνεται στις ορθόδοξες σχολές για να δημιουργήσει κάτι προσωπικό, παράξενο, χειροποίητο. Η ιστορία του μάς θυμίζει ότι η φωτογραφία δεν είναι μόνο να «πιάσουμε το φως»· είναι και να «δημιουργήσουμε το βλέμμα». Και σε αυτό το βλέμμα, ο Mortensen άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα.

Ο William Mortensen δεν είναι απλώς ένας «ξεχασμένος» φωτογράφος — είναι σύμβολο μιας φωτογραφίας που τόλμησε να είναι θέαμα, αφήγηση, χειροτεχνία. Η επαναξιολόγησή του σήμερα δείχνει πόσο η ιστορία της φωτογραφίας δεν είναι μονοσήμαντη: δεν υπάρχει μόνο η ιστορία του «καθαρού φακού», αλλά κι αυτή του «φακού-παλέτας», της φωτογραφίας ως ψυχογραφίας και μυθιστορίας.
Αν κάποιος φωτογράφος ή ασκούμενος φωτογράφος ενδιαφέρεται όχι μόνο για το «τι φαίνεται» αλλά και για το «πώς αισθάνεται», ο Mortensen αποτελεί ένα χαρτοφυλάκιο έμπνευσης—για τον τρόπο που συνδυάζει τεχνική, θεματολογία, αφήγηση και χειροποίητο αποτέλεσμα.

Πηγές & Περισσότερη Βιβλιογραφία για τον William Mortensen

• Βιογραφία William Mortensen – Wikipedia
  Αναλυτική βιογραφία του William Mortensen, με στοιχεία για τη ζωή του, το έργο του, τα βιβλία του και τη διαμάχη με τον Ansel Adams.
  Διαβάστε τη βιογραφία στη Wikipedia
• William Mortensen: The Rebel of American Photography – Squint Magazine
  Σύγχρονο άρθρο που παρουσιάζει τον Mortensen ως «αντάρτη» της αμερικανικής φωτογραφίας και εξηγεί γιατί ο Adams τον αποκάλεσε “Antichrist”.
  Διαβάστε το άρθρο στο Squint Magazine
• The Antichrist in Hollywood: William Mortensen and His Photography of the Grotesque – MUBI Notebook
  Εκτενής ανάλυση για τη «μακάβρια» και γκροτέσκ αισθητική του Mortensen, τη σχέση του με τον κινηματογράφο και την κόντρα με τη straight photography.
  Διαβάστε την ανάλυση στο MUBI Notebook
• William Herbert Mortensen (1897–1965) – Heritage Museum of Orange County
  Σύντομο αλλά περιεκτικό κείμενο για τη ζωή και το έργο του, με έμφαση στη μακάβρια, occult και εικονοπλαστική πλευρά της φωτογραφίας του.
  Δείτε το άρθρο στο Heritage Museum OC
• Photography & Seduction: William Mortensen’s Laguna Beach – Laguna Art Museum
  Παρουσίαση της σημαντικής έκθεσης στο Laguna Art Museum, που αναδεικνύει ξανά τον Mortensen και τη σχολή του στη Laguna Beach.
  Μάθετε περισσότερα από το Laguna Art Museum
• American Grotesque: William Mortensen – Dangerous Minds
  Άρθρο που εστιάζει στη γκροτέσκ πλευρά του, στα occult θέματα και στη σύνδεσή του με μεταγενέστερες σκοτεινές κουλτούρες και καλλιτέχνες.
  Διαβάστε το άρθρο στο Dangerous Minds
• Meet the photographer Ansel Adams called “The Antichrist” – Imaging Resource
  Εισαγωγικό άρθρο για τον Mortensen, με έμφαση στην κόντρα του με τον Ansel Adams και παραδείγματα από χαρακτηριστικές φωτογραφίες του.
  Διαβάστε το άρθρο στο Imaging Resource
• William Mortensen’s Laguna Beach – Laguna Art Museum (αναφορά έκθεσης)
  Κείμενο που παρουσιάζει πώς ο Mortensen δημιούργησε σχολή και επιρροή στη Laguna Beach, μέσα από την έκθεση «Photography & Seduction».
  Δείτε πληροφορίες για την έκθεση
• William Mortensen Biography – Annex Galleries Fine Prints
  Σύντομη βιογραφία με έμφαση στην επαγγελματική του πορεία, τις συνεργασίες στο Χόλιγουντ και το στούντιό του στη Laguna Beach.
  Διαβάστε τη βιογραφία στο Annex Galleries
• William Mortensen – Official / Dedicated Site
  Σελίδα αφιερωμένη στο έργο του Mortensen, με πληροφορίες, αναφορές σε βιβλία, ανατυπώσεις και οπτικό υλικό.
  Επισκεφθείτε τη σελίδα WilliamMortensen.com

William Mortensen (1897 -1965)

http://en.wikipedia.org/wiki/William_Mortensen
" F o l l o w U s " :
#AI#BLACK&WHITE#DIGITAL#DRAWING#EROTICHUMOR#FUMETTI#ILLUSTRATION#PARODY#PORNART#PRINTS#SCULPTURES#VINTAGE#ΘΕΜΑΤΙΚΑ#ΠΙΝΑΚΕΣ#ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΙ#ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ#ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ#ΧΑΡΑΚΤΕΣ
Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.