Εξάρχεια: Η γειτονιά που δεν γονάτισε ποτέ

Γιατί τα Εξάρχεια “χτυπιούνται”

Εξάρχεια: Δύο αιώνες εξέγερσης, καταστολής και αξιοπρέπειας

Από τα Σκιαδικά ως τον Γρηγορόπουλο: Το χρονικό μιας ανυπότακτης συνοικίας

Τα Εξάρχεια δεν είναι απλώς μια συνοικία της Αθήνας. Είναι ένας τόπος με βαθιά ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική ταυτότητα που συμπυκνώνει δύο αιώνες εξέγερσης, διανόησης και κρατικής καταστολής. Από τα «Πιθαράδικα» του 19ου αιώνα έως τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και τις σύγχρονες συγκρούσεις, η γειτονιά αυτή υπήρξε συνεχώς επίκεντρο κοινωνικών διεργασιών και πολιτικών αναταράξεων.

Από το Προάστιον στα Πιθαράδικα

Μετά την άφιξη του βασιλιά Όθωνα (1833), μάστορες και τεχνίτες από την Ήπειρο και τις Κυκλάδες εγκαταστάθηκαν στα βόρεια του τότε κέντρου, σε μια περιοχή γνωστή ως «Προάστιον». Εκεί δημιουργήθηκαν εργαστήρια αγγειοπλαστικής, αξιοποιώντας το κοκκινόχωμα του λόφου Στρέφη. Η περιοχή ονομάστηκε «Πιθαράδικα», καθώς η παραγωγή πήλινων σκευών κυριαρχούσε στην τοπική οικονομία.

Τα Σκιαδικά και η πρώτη φοιτητική εξέγερση

Το 1859, η Αθήνα συγκλονίστηκε από τα λεγόμενα Σκιαδικά. Φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών συγκρούστηκαν με τη χωροφυλακή του Κωνσταντίνου Δημητριάδη, διαμαρτυρόμενοι για την επιβολή «ξενόφερτων» βαυαρικών ηθών και ενδυμασιών. Η αφορμή ήταν τα φτηνά ψάθινα καπέλα που προτιμούσαν οι φοιτητές αντί των λευκών, εισαγόμενων. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν σε βίαιη καταστολή και έμειναν στην ιστορία ως η πρώτη φοιτητική εξέγερση της νεότερης Ελλάδας.

Η γέννηση των Εξαρχείων

Περίπου είκοσι χρόνια μετά, ο Ηπειρώτης έμπορος Βασίλειος Έξαρχος άνοιξε ένα μεγάλο μπακάλικο στη γωνία Θεμιστοκλέους και Σόλωνος. Το κατάστημα έγινε σημείο αναφοράς και έδωσε το όνομά του σε ολόκληρη τη συνοικία. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, τα Εξάρχεια άρχισαν να συγκεντρώνουν φοιτητές, λογοτέχνες, καθηγητές και τεχνίτες, εξελισσόμενα σε έναν ζωντανό αστικό μικρόκοσμο.

Από τα Ευαγγελικά στον Μεσοπόλεμο

Το 1901, οι ταραχές των Ευαγγελικών συγκλόνισαν το κέντρο της Αθήνας, με δεκάδες τραυματίες και νεκρούς γύρω από το Πανεπιστήμιο και τα Εξάρχεια. Οι συγκρούσεις για τη μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική γλώσσα αποτύπωσαν τον βαθύ διχασμό της εποχής.
Κατά τον Μεσοπόλεμο, τα Εξάρχεια έγιναν καταφύγιο ποιητών και καλλιτεχνών, με τυπογραφεία, βιβλιοπωλεία και καφενεία να λειτουργούν ως σημεία ανταλλαγής ιδεών.

Αντίσταση και Κατοχή

Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, τα Εξάρχεια διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην Εθνική Αντίσταση. Ο ασύρματος του ΕΑΜ λειτουργούσε στα υπόγεια του Χημείου της Σόλωνος, ενώ η Μπλε Πολυκατοικία αποτέλεσε προμαχώνα του ΕΛΑΣ. Μετά τον πόλεμο, στην ίδια πολυκατοικία έζησαν καλλιτέχνες όπως η Σοφία Βέμπο και ο Δημήτρης Μυράτ, ενισχύοντας τον καλλιτεχνικό χαρακτήρα της περιοχής.

Από τη Νομική στο Πολυτεχνείο

Η δεκαετία του 1970 επανέφερε τα Εξάρχεια στο επίκεντρο της ιστορίας. Το 1973, η εξέγερση της Νομικής και λίγο αργότερα το Πολυτεχνείο έγιναν σύμβολα αντίστασης απέναντι στη δικτατορία. Οι δρόμοι γύρω από τη Στουρνάρη και την Πατησίων έγιναν τόποι συγκρούσεων και διεκδίκησης ελευθερίας.

Μεταπολίτευση και κρατική βία

Μετά τη μεταπολίτευση, τα Εξάρχεια έγιναν σημείο αναφοράς για κοινωνικά κινήματα και εναλλακτικές κουλτούρες. Όμως η βία δεν έλειψε.

• Το 1985, ο αστυνομικός Μελίστας δολοφόνησε τον 15χρονο Μιχάλη Καλτεζά.

• Το 2008, ο ειδικός φρουρός Επαμεινώνδας Κορκονέας πυροβόλησε και σκότωσε τον 15χρονο Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο.
  Και οι δύο υποθέσεις πυροδότησαν μαζικές διαδηλώσεις και εξεγέρσεις σε όλη τη χώρα

Καταστολή και κρίση του 21ου αιώνα

Από το 2010 και έπειτα, με την οικονομική κρίση και τις πολιτικές εντάσεις, τα Εξάρχεια βρέθηκαν ξανά στο επίκεντρο. Καταλήψεις στέγης προσφύγων, κοινωνικά εγχειρήματα αλληλεγγύης, αλλά και εκτεταμένες επιχειρήσεις της αστυνομίας δημιούργησαν ένα μωσαϊκό αντιθέσεων.
Το 2019 ξεκίνησε νέα φάση «ανακατάληψης» της περιοχής, με εκκενώσεις καταλήψεων και έντονη παρουσία ΜΑΤ, γεγονός που προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις.

Η σημερινή ταυτότητα

Σήμερα, τα Εξάρχεια παραμένουν σύμβολο ελευθερίας, αμφισβήτησης και αλληλεγγύης, αλλά και πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις.
Η τουριστικοποίηση, οι επενδύσεις ακινήτων και η κρατική παρέμβαση μετασχηματίζουν τον χαρακτήρα της περιοχής, δημιουργώντας το ερώτημα:
Μπορεί μια γειτονιά με τέτοιο ιστορικό φορτίο να διατηρήσει την ταυτότητά της;

Τα Εξάρχεια αντιπροσωπεύουν τη σύγχρονη ελληνική ιστορία σε μικρογραφία. Είναι ο τόπος όπου η διανόηση συναντά την εξέγερση, η καταστολή την αλληλεγγύη, και η παράδοση την αλλαγή.
Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που τα Εξάρχεια “χτυπιούνται με λύσσα”: επειδή αρνούνται να σιωπήσουν.

Πηγές

1. Wikipedia – Εξάρχεια

2. Athens Voice – «Η ιστορική αυθεντική μποέμ γειτονιά της Αθήνας»

3. OW.gr – «Τι έχει αυτή η γειτονιά και δεν πεθαίνει ποτέ»

4. Wikipedia – Σκιαδικά

5. Wikipedia – Ευαγγελικά

6. BBC News – «Greece clears Exarchia refugee squats» (2019)

7. The Guardian – «Athens crackdown on Exarchia squats» (2019

8. Εφημερίδα των Συντακτών – «Γιατί φοβούνται τα Εξάρχεια» (2022)

9. Lifo – «Το παλίμψηστο της εξέγερσης» (2023)

" F o l l o w   U s "  :   

#AI#BLACK&WHITE#DIGITAL#DRAWING#EROTICHUMOR#FUMETTI#ILLUSTRATION#PARODY#PORNART#PRINTS#SCULPTURES#VINTAGE#ΘΕΜΑΤΙΚΑ#ΠΙΝΑΚΕΣ#ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΙ#ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ#ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ#ΧΑΡΑΚΤΕΣ
Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.