«Ποιεῖ τὴν νύσσαν»

 Μια φράση με ιστορία, χιούμορ και κοινωνικό βάθος

Η φράση «ποιεῖ τὴν νύσσαν» είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πλούτου της ελληνικής γλώσσας, όπου η αρχαία έκφραση επιβιώνει μέσα στους αιώνες, διατηρώντας τόσο τη σημασία της όσο και το σατιρικό της άρωμα. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάποιον που το σκάει, αποφεύγει μια κατάσταση, κάνει τον ανήξερο ή την κοπανάει με ύφος αθώου.

Προέλευση και ετυμολογία

Η φράση αποτελείται από το ρήμα ποιῶ («κάνω») και τη λέξη νύσσα. Στην αρχαία ελληνική, η νύσσα (νύσσω = τσιμπώ, κεντώ) σήμαινε αρχικά κίνηση προς τα εμπρός ή αιφνίδιο γύρισμα, ενώ αργότερα απέκτησε και τη σημασία της σβουριχτής φυγής.

Στην ελληνιστική και βυζαντινή περίοδο η φράση «ἐποίησε τὴν νύσσαν» σήμαινε το έσκασε σιωπηλά, έκανε μεταβολή και έφυγε. Εμφανίζεται σε σατιρικά και λαϊκά κείμενα της εποχής για να χαρακτηρίσει πρόσωπα πονηρά, φοβισμένα ή… βολικά ανίδεα.

Σταδιακά πέρασε στην καθαρεύουσα και τη νεοελληνική ως ιδιωματισμός με ειρωνική ή χιουμοριστική χροιά.

Χρήση στη σύγχρονη γλώσσα

Σήμερα, η φράση χρησιμοποιείται είτε αυτούσια (κυρίως σε λόγιο ή χιουμοριστικό ύφος), είτε σε παραλλαγές στη λαϊκή ομιλία. Παραδείγματα:

• «Μόλις είδε τον εφοριακό, εποίησε την νύσσαν!» → το έβαλε στα πόδια.
• «Όταν ήρθε η ώρα να πληρώσει, έκανε την νύσσαν σαν κύριος!» → έκανε τον ανήξερο και εξαφανίστηκε.
• «Όλοι περιμέναμε να βοηθήσει, αλλά αυτός εποίησε την νύσσαν» → απέφυγε την ευθύνη.

Η έκφραση συχνά συνοδεύεται από θεατρικότητα στον τόνο της φωνής ή μορφασμούς, κάνοντάς την ιδιαίτερα αγαπητή στη σάτιρα, σε επιθεωρήσεις και παλιές ελληνικές κωμωδίες.

Κοινωνικοί ιδιωματισμοί και πολιτισμικό πλαίσιο

Η φράση «ποιεῖ τὴν νύσσαν» δεν είναι απλώς ένα γλωσσικό απολίθωμα· αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη κοινωνική στάση, διαχρονική στον ελληνικό χώρο:

• Αποφυγή ευθύνης: Πολλές φορές χρησιμοποιείται για πρόσωπα που «την κάνουν» όταν τα πράγματα δυσκολεύουν.
• Πονηριά ή διπλωματία: Σατιρίζει εκείνους που προσποιούνται άγνοια για να μην μπλέξουν.
• Χιούμορ και σάτιρα: Εμφανίζεται σε θεατρικά έργα, λαϊκές αφηγήσεις και πολιτικά σχόλια ως μια ευρηματική περιγραφή «στρατηγικής εξαφάνισης».

Αποτελεί επίσης δείγμα του πώς λόγιες εκφράσεις επιβιώνουν μέσα από την προφορική παράδοση, αλλάζοντας ρόλο: από σοβαρές σε ειρωνικές, από γραπτές σε καθημερινές.

Παραδείγματα σε λογοτεχνία και θέατρο

Η φράση έχει χρησιμοποιηθεί σε σατιρικά κείμενα, θεατρικά έργα και επιθεωρήσεις του 19ου και 20ού αιώνα, αλλά και σε μεταγενέστερα λαϊκά αναγνώσματα. Για παράδειγμα, σε σατιρικές στήλες εφημερίδων του Μεσοπολέμου, πολιτικοί που απέφευγαν τη λογοδοσία περιγράφονταν ότι «ἐποίουν τὴν νύσσαν» όταν έπεφταν δύσκολες ερωτήσεις.

Πηγές

• Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας – Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα
• Βικιλεξικό: ποιῶ
• Βικιλεξικό: νύσσα
• Thesaurus Linguae Graecae (TLG) – Αναζητήσεις σε αρχαία κείμενα

Η έκφραση «ποιεῖ τὴν νύσσαν» είναι ένα ζωντανό παράδειγμα της συνέχειας της ελληνικής γλώσσας. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, πέρασε από τα βιβλία στη σάτιρα, από τη σοβαρότητα στο χιούμορ, και παραμένει ένας έξυπνος τρόπος να περιγράψουμε αυτόν που… την κάνει με ελαφρά πηδηματάκια.

" F o l l o w   U s "  :   

#AI#BLACK&WHITE#DIGITAL#DRAWING#EROTICHUMOR#FUMETTI#ILLUSTRATION#PARODY#PORNART#PRINTS#SCULPTURES#VINTAGE#ΘΕΜΑΤΙΚΑ#ΠΙΝΑΚΕΣ#ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΙ#ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ#ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ#ΧΑΡΑΚΤΕΣ
Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.