Ημέρα Μνήμης για τον Ιωάννη Καποδίστρια

Ο πατέρας του ελληνικού κράτους

Ιωάννης Καποδίστριας: Ο Κυβερνήτης που θυσιάστηκε για την Ελλάδα

Σαν σήμερα έπεσε ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας

Ένα Πόστ Φόρος Τιμής

«Δεν υπάρχει στον κόσμο μεγαλύτερη δόξα από το να πεθαίνεις για το κράτος σου»

Σήμερα τιμούμε τον Ιωάννη Καποδίστρια 11Φεβρουαρίου1776-27 Σεπτεμβρίου1831 ως τον άνθρωπο που τόλμησε να αναλάβει το έργο της δημιουργίας μιας νέας Ελλάδας σε μια εποχή αβεβαιότητας και χάους.

Η θυσία του δεν πρέπει να είναι απλώς μνημόσυνο, αλλά υπενθύμιση ότι το κράτος, οι θεσμοί και η συνοχή δεν οικοδομούνται μόνα τους — απαιτούν θάρρος, θυσία και συνεχή αγώνα

Βιογραφία

Προέλευση και πρώτα χρόνια

• Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε το 1776 στην Κέρκυρα, που τότε βρισκόταν υπό ενετική κυριαρχία.

• Ήταν το έκτο από τα παιδιά της οικογένειας Καποδίστρια — πατέρας του ο κόμης Αντώνιος-Μαρία Καποδίστριας και μητέρα του η Αδαμαντίνη (ή Διαμαντίνα) Γονέμη. 

• Η οικογένεια Καποδίστρια είναι παλιά αριστοκρατική οικογένεια της Κέρκυρας, με καταγωγή που ανάγεται στο ακρωτήριο Ίστρια (Capo d’ Istria, στην Αδριατική) — η ονομασία «Καποδίστριας» προέρχεται από αυτή την καταγωγή.

• Μεγαλώνοντας σε ένα περιβάλλον θρησκευτικό και αυστηρό, έλαβε καλή μόρφωση και νωρίς έδειξε ενδιαφέρον για τα γράμματα και τη δημόσια δράση.

• Στη νεαρή του ηλικία, σπούδασε στην Ιταλία (Πάδοβα) και επέστρεψε στην Ελλάδα/Ιόνια νησιά, όπου άρχισε να δρα σε πολιτικά και διπλωματικά πλαίσια.

Διπλωματική και πολιτική πορεία

• Ο Καποδίστριας έγινε γνωστός για τη διπλωματική του δράση στην Ευρώπη, και συγκεκριμένα ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (1816–1822). Στη Ρωσία ανέπτυξε σημαντικές σχέσεις και εξέφρασε ιδέες για τη θέση των μικρών εθνών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα των Δυνάμεων.

• Μετά την ελληνική Επανάσταση του 1821, η Ελλάδα βρισκόταν σε μεταβατική φάση και οι Μεγάλες Δυνάμεις παρενέβαιναν ενεργά. Σε αυτό το πλαίσιο, το 1827 επιλέχθηκε ως Κυβερνήτης (ή «Πρώτος Κυβερνήτης») του νέου ελληνικού κράτους. Στην ιδιότητά του ως Κυβερνήτης, προσπάθησε να οργανώσει τις δομές του κράτους «από το μηδέν» (διοίκηση, φορολογία, ασφάλεια, εκπαίδευση).

Η Σπουδαιότητά του στην Ιστορία της Ελλάδας

Ο Καποδίστριας θεωρείται θεμελιώδης μορφή του ελληνικού κράτους για αρκετούς λόγους:

1. Καθιέρωση Κεντρικής Διοίκησης
   Προσπάθησε να περιορίσει το φαινόμενο της τοπικής αυτονομίας και των φατριών – δηλαδή ισχυρών τοπικών αρχόντων που συχνά δεν υπάκουαν στην κεντρική εξουσία. 

2. Υποδομές, Εκπαίδευση & Δημόσιες Υπηρεσίες
   Εισήγαγε σχολεία, νοσοκομεία, προσπάθειες για οργάνωση της δημόσιας υγείας και υποστήριξη των φτωχών — θεωρώντας ότι ένα κράτος δεν μπορεί να στηθεί μόνο με διοικητικά μέτρα, αλλά και με κοινωνική πρόνοια.

3. Διπλωματία & Διεθνής Αναγνώριση
   Η εμπειρία και οι σχέσεις του με τις Μεγάλες Δυνάμεις βοήθησαν στην αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας και στη διαπραγμάτευση όρων στήριξης. 

4. Συμβολισμός ενότητας και θυσίας
   Η θυσία του — δολοφονήθηκε στα χέρια Ελλήνων — έκανε τον Καποδίστρια σύμβολο του αγώνα για κράτος με αξίες και θεσμούς.

5. Επιρροή στις μεταγενέστερες γενιές
   Η επιλογή του να δράσει ως «ισχυρός Κυβερνήτης» έθεσε παραδείγματα και όρια για το ποιος ρόλος του κράτους και πόση αυταρχικότητα δικαιολογείται σε περιόδους κρίσης — συχνά αναφερόμενα και επικριτικά από μεταγενέστερους πολιτικούς.

Κύρια έργα και μεταρρυθμίσεις του Καποδίστρια

1. Διοίκηση & Κράτος

• Οργάνωσε κεντρική διοίκηση (Γραμματείες – σημερινά υπουργεία).

• Ίδρυσε την πρώτη Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα.

• Έκοψε το πρώτο εθνικό νόμισμα, τον Φοίνικα (1828).

• Εισήγαγε νέο σύστημα δικαιοσύνης και δημόσιας τάξης με τη σύσταση της Χωροφυλακής.

2. Εκπαίδευση

• Θεμελίωσε το Κεντρικό Σχολείο Αίγινας (1829), το πρώτο ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα του νέου κράτους.

• Δημιούργησε τα λεγόμενα Αλληλοδιδακτικά σχολεία, ώστε να μορφώνονται χιλιάδες παιδιά με ελάχιστους δασκάλους.

• Προώθησε την ίδρυση Γεωργικής Σχολής και τεχνικών σχολών.

3. Οικονομία & Ανάπτυξη

• Ίδρυσε τη Γεωργική Σχολή Τίρυνθας και προώθησε τη συστηματική καλλιέργεια γης.

• Οργάνωσε μέτρα για σιτοδάνεια και εφοδιασμό τροφίμων, γιατί η Ελλάδα αντιμετώπιζε λιμό.

• Δημιούργησε έργα υποδομής (λιμάνια, δρόμοι, αποθήκες).

4. Κοινωνικό Κράτος

• Έδωσε προτεραιότητα στους πρόσφυγες και τα ορφανά του πολέμου.

• Οργάνωσε νοσοκομεία και μέτρα δημόσιας υγείας.

• Ενίσχυσε την Εκκλησία στον κοινωνικό της ρόλο, αλλά προσπάθησε να διατηρήσει ισορροπία με το κράτος.

5. Διπλωματία

• Χρησιμοποίησε τις επαφές του με τις Μεγάλες Δυνάμεις για να εξασφαλίσει στήριξη στην Ελλάδα.

• Συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στο Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830), με το οποίο η Ελλάδα αναγνωρίστηκε επίσημα ως ανεξάρτητο κράτος.

 Γιατί είναι σπουδαίος;

• Γιατί έθεσε τα θεμέλια του νεοελληνικού κράτους από το μηδέν.

• Γιατί έφερε όραμα και τάξη σε μια χώρα βυθισμένη στην αναρχία και τις φατριαστικές συγκρούσεις.

• Γιατί προσπάθησε να κάνει την Ελλάδα ισότιμο μέλος της Ευρώπης.

• Γιατί η εντιμότητά του ήταν τέτοια, ώστε ακόμα και οι εχθροί του τον παραδέχονταν ως ακέραιο άνθρωπο.

• Γιατί θυσιάστηκε — δολοφονήθηκε από Έλληνες που αντιδρούσαν στη συγκεντρωτική του πολιτική, αφήνοντας όμως ανεξίτηλη τη σφραγίδα του.

Κριτική και Προβλήματα

Παρά τις καλές του προθέσεις, η διακυβέρνηση του Καποδίστρια είχε και σοβαρές αντιθέσεις:

• Ορισμένοι τον κατηγόρησαν ότι ήταν υπερβολικά συγκεντρωτικός και ότι δεν άφηνε περιθώρια για συμμετοχή και πολιτική αντιπολίτευση.

• Το γεγονός ότι ήρθε από το εξωτερικό, με μεγάλη εμπειρία, ενώ πολλοί πρωτοεμφανιζόμενοι τοπικοί άρχοντες και οπλαρχηγοί έβλεπαν τον εαυτό τους ως ισότιμοι ή ανταγωνιστές, δημιούργησε ένταση και αντιδράσεις.

• Το οικονομικό υπόβαθρο ήταν οριακό: το κράτος δεν είχε επαρκή έσοδα και οι ανάγκες ήταν τεράστιες.

• Η προσπάθεια να επιβληθεί η τάξη σε περιοχές με ισχυρές τοπικές αντιστάσεις (όπως η Μάνη) στάθηκε ιδιαίτερα προβληματική. Αυτές οι περιοχές ήταν παραδοσιακά αυτοτελείς και αδιάφορες προς την κεντρική εξουσία. 

Λόγω αυτών των εντάσεων, δεν ήταν λίγοι αυτοί που τον έβλεπαν ως τυραννικό ή ως υπερβολικά αυστηρό — ειδικά σε περιοχές όπου οι τοπικοί παράγοντες ήθελαν διατήρηση ισχύος.

Ο Θάνατος — Δολοφονία

• Στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, ενόσω πήγαινε στη Θεία Λειτουργία. 

• Οι δολοφόνοι ήταν Κωνσταντίνος Μavρομιχάλης και ο ανιψιός του Γεώργιος Μavρομιχάλης. 

• Η επίσημη εκδοχή λέει ότι ο Κωνσταντίνος πυροβόλησε και τραυμάτισε τον Καποδίστρια στο κεφάλι, ενώ ο Γεώργιος τον μαχαίρωσε στην καρδιά. 

• Ο Κωνσταντίνος τραυματίστηκε από σφαίρα του φρουρού του Καποδίστρια (Γ. Κοζώνης) και στη συνέχεια σκοτώθηκε από το πλήθος. 

• Ο Γεώργιος κατέφυγε στην πρεσβεία της Γαλλίας για προστασία, αλλά τελικά παραδόθηκε, δικάστηκε και εκτελέστηκε στις 10 Οκτωβρίου 1831.

• Η δολοφονία προκάλεσε σοκ στην ελληνική κοινωνία και πολιτική σκηνή, και άφησε το κράτος ευάλωτο σε εσωτερικές έριδες και αναρχία.

Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας!-Μέτερνιχ

Δεν υπάρχει αξιόπιστη πηγή που να επιβεβαιώνει με βεβαιότητα πως ο Μέτερνιχ είπε αυτή τη φράση: «Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος, και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας». 

Ορισμένα στοιχεία:

• Ένα άρθρο από το «Αρχείον Πολιτισμού» αναφέρει πως η φράση αποδίδεται στον Μέτερνιχ σε επιστολή του προς την Κόμισσα Δωροθέα Lieven, στις 14 Ιουνίου 1822, όπου φέρεται να λέει: «ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται, είναι ο απολύτως έντιμος άνθρωπος». 

• Όμως, η έρευνα που παρουσίασε ο καθηγητής Χρήστος Γούδης δείχνει πως δεν βρέθηκε πρωτογενούς επιβεβαίωσης σε πηγές όπως τα απομνημονεύματα του Μέτερνιχ, ή στη βιογραφία του Καποδίστρια από Δραγούμη, Ευαγγελίδη, ή σε άλλες δημοσιευμένες μελέτες. 

• Το άρθρο καταλήγει πως πιθανόν πρόκειται για «fake» φράση ή τουλάχιστον χωρίς καθιερωμένη ιστορική τεκμηρίωση. 

Άρα, η φράση αποδίδεται στον Μέτερνιχ, αλλά δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ιστορική τεκμηρίωση που να την επιβεβαιώνει με απόλυτη ακρίβεια.