Ο θησαυρός ερωτικής ρωμαϊκής τέχνης που σκανδάλισε τους βασιλείς της Ευρώπης

Ερωτικές σκηνές από την Πομπηία, θαμμένες το 1630.

Η Πομπηία ήταν απλώς ένα μεσαιωνικό πορνείο
μέχρι τις 16 Δεκεμβρίου 1631

Σε μια σκοτεινή πτέρυγα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολης, πίσω από βαριές πόρτες και προειδοποιητικά σημάδια, βρίσκεται ένας θησαυρός που για αιώνες παρέμενε κρυμμένος από τα μάτια του κόσμου: η "Secret Cabinet" ή αλλιώς το "Κρυφό Δωμάτιο" της ερωτικής τέχνης της αρχαίας Ρώμης.

Αυτός ο μοναδικός χώρος φιλοξενεί εκατοντάδες ευρήματα από την Πομπηία και το Ηράκλειο – από αγάλματα και ανάγλυφα μέχρι τοιχογραφίες και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όλα διακοσμημένα με εκπληκτικά τολμηρές απεικονίσεις ερωτικών σκηνών.

Το σοκ των Ευρωπαίων ευγενών

Όταν τα ερείπια της Πομπηίας ήρθαν στο φως τον 18ο αιώνα, οι πρώτοι αρχαιολόγοι – με την υποστήριξη ευρωπαϊκών αυλών – δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους. Η Ρώμη, που για αιώνες ήταν σύμβολο σοβαρότητας και δύναμης, αποκαλυπτόταν τώρα και ως μια κοινωνία γεμάτη αισθησιασμό, χιούμορ και απροκάλυπτο ερωτισμό.

Βασιλείς, πρίγκιπες και καρδινάλιοι επισκέπτονταν τις ανασκαφές και... σκανδαλίζονταν. Κάποιοι απαιτούσαν να καλυφθούν τα έργα. Άλλοι ζητούσαν προσωπικές "ιδιωτικές" προβολές. Έτσι γεννήθηκε το "Κρυφό Δωμάτιο" – ένας χώρος προσβάσιμος μόνο σε ενήλικες, και για αιώνες, μόνο σε άνδρες "αξιοσέβαστης ηθικής".

Ερωτισμός ως μέρος της καθημερινότητας

Η ρωμαϊκή τέχνη δεν βλέπει τον ερωτισμό ως κάτι ταμπού ή κρυφό. Αντίθετα, τον ενσωματώνει σε ναούς, οικίες και λουτρά. Ο φαλλός εμφανίζεται ως σύμβολο γονιμότητας, δύναμης και τύχης, και πολλές σκηνές παρουσιάζουν τη θεά Αφροδίτη, τον Πρίαπο ή τον Ερμαφρόδιτο σε στιγμές ηδονής ή χιούμορ.

Για τους Ρωμαίους, η σωματική απόλαυση ήταν κομμάτι της ζωής. Η καταπίεση ήρθε αργότερα – από τον Χριστιανισμό και τις αυστηρές ηθικές αξίες της Μεσαιωνικής και Αναγεννησιακής Ευρώπης.

Από την απαγόρευση στην αποδοχή

Μόλις τον 20ό αιώνα, τα εκθέματα του Κρυφού Δωματίου άρχισαν να γίνονται σταδιακά διαθέσιμα στο κοινό – αλλά πάντα με όρους. Μέχρι και το 2000, υπήρχαν πινακίδες που προειδοποιούσαν ότι "η έκθεση μπορεί να προσβάλλει τους επισκέπτες".

Σήμερα, το Κρυφό Δωμάτιο αποτελεί έναν καθρέφτη του πολιτισμικού ερωτισμού: ούτε πορνογραφία, ούτε πρόκληση – αλλά μια αποτύπωση του πώς ένας από τους πιο ισχυρούς πολιτισμούς της ιστορίας αντιμετώπιζε τον έρωτα, το σώμα και την ηδονή.

Από το Ερκολάνο στο "Κρυφό Δωμάτιο"

Μέχρι το 1794, τα ερωτικά ευρήματα που είχαν ανασκαφεί από την Πομπηία και το Ερκολάνο είχαν ήδη προκαλέσει τόσο ενδιαφέρον – αλλά και αμηχανία – που συγκεντρώθηκαν σε μια ξεχωριστή, κλειδωμένη αίθουσα στο Μουσείο Ερκολάνο στο Πόρτιτσι, την επίσημη βασιλική κατοικία των Βουρβόνων.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στο νεοσύστατο Βασιλικό Μουσείο των Βουρβόνων (σημερινό Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης). Εκεί, μπήκαν κάτω από αυστηρή επιτήρηση – αλλά όλα άλλαξαν το 1819, όταν ο μελλοντικός βασιλιάς Φραγκίσκος Α' επισκέφθηκε την έκθεση.

Σοκαρισμένος από τις "προκλητικές απεικονίσεις της παγανιστικής ακολασίας", όπως τις αποκάλεσε, διέταξε την επίσημη σφράγιση 102 αντικειμένων, χαρακτηρίζοντάς τα ακατάλληλα για το κοινό. Κάπως έτσι, γεννήθηκε το θρυλικό Gabinetto Segreto – το Κρυφό Δωμάτιο – ένας χώρος τόσο φορτισμένος με μυστήριο και απαγορευμένο πάθος, όσο και με ιστορική ειρωνεία.

Μήπως τελικά οι αρχαίοι Ρωμαίοι ήταν πιο απελευθερωμένοι απ’ ό,τι εμείς σήμερα;
Αν βρεθείτε ποτέ στη Νάπολη, μην παραλείψετε να επισκεφτείτε αυτόν τον απαγορευμένο (μέχρι πρότινος) θησαυρό. Δεν είναι απλώς μια έκθεση – είναι ένα παράθυρο σε μια ερωτική φιλοσοφία ξεχασμένη από τον χρόνο.

Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.