Τα Γεννητικά Όργανα δεν Είναι Κάτι Καινούριο για την Τέχνη

Από την Αφροδίτη του Βίλλεντορφ στους Ιπτάμενους Όρχεις της Αθήνας

Η τέχνη δεν είχε ποτέ πρόβλημα με το σώμα. 

Από την προϊστορική Αφροδίτη του Βίλλεντορφ, με τους διογκωμένους μαστούς και τους γοφούς, ως τα αναγεννησιακά ανδρικά γυμνά, τα γεννητικά όργανα βρίσκονται στο επίκεντρο της εικαστικής δημιουργίας εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Ήταν σύμβολα γονιμότητας, θεϊκής έμπνευσης, δύναμης, ακόμα και χιούμορ. Γιατί λοιπόν σοκαριζόμαστε όταν τα βλέπουμε σε έναν τοίχο στο κέντρο της Αθήνας;

Από τη λατρεία στη σάτιρα

Η αρχαία ελληνική τέχνη εξύψωσε το ανδρικό γυμνό – όχι ως πρόστυχο, αλλά ως αποθέωση της αρμονίας και της αρετής. Χιλιετίες αργότερα, τα ιαπωνικά shunga χαρακτικά αποτύπωναν έντονες ερωτικές σκηνές με γλαφυρότητα αλλά και καλλιτεχνική λεπτότητα.

Στη σύγχρονη τέχνη, από τη φεμινιστική Carolee Schneemann έως τον Robert Mapplethorpe, τα γεννητικά όργανα μετατρέπονται σε πολιτική δήλωση, φεμινιστικό μανιφέστο ή φόβητρο για τη λογοκρισία.

Τα γεννητικά όργανα, όπως και το ανθρώπινο σώμα γενικότερα, αποτελούν θεματολογία στην τέχνη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Από τα προϊστορικά αγαλματίδια όπως η Αφροδίτη του Βίλλεντορφ, μέχρι τα ελληνιστικά γλυπτά και τα αναγεννησιακά έργα, η απεικόνιση των γεννητικών οργάνων είχε ποικίλους ρόλους — θρησκευτικούς, συμβολικούς, ερωτικούς ή και καθαρά αισθητικούς.

Για παράδειγμα:

• Στην αρχαία Ελλάδα, το ανδρικό γυμνό ήταν σύμβολο δύναμης, κάλλους και ηρωισμού (π.χ. ο Δορυφόρος του Πολύκλειτου).

• Στην Ιαπωνική τέχνη Edo, υπήρχαν τα περίφημα shunga, ερωτικά χαρακτικά όπου τα γεννητικά όργανα παρουσιάζονταν με υπερβολή.

• Στη σύγχρονη τέχνη, καλλιτέχνες όπως ο Mapplethorpe ή η Carolee Schneemann έχουν χρησιμοποιήσει τα γεννητικά όργανα ως πολιτική ή φεμινιστική δήλωση.

Στην τέχνη του δρόμου (street art), τα γεννητικά όργανα εμφανίζονται επίσης συχνά — άλλοτε προκλητικά, άλλοτε χιουμοριστικά, κι άλλοτε ως πολιτικό ή κοινωνικό σχόλιο.

Εδώ παίζουν ρόλο πολλά στοιχεία:

1. Αντισυμβατικότητα

Η street art, από τη φύση της, κινείται εκτός θεσμών και γκαλερί. Η απεικόνιση γεννητικών οργάνων μπορεί να λειτουργεί ως πράξη αντίστασης ή διαμαρτυρίας απέναντι σε πουριτανικά πρότυπα και κοινωνικές νόρμες.

2. Σατιρικός ή χιουμοριστικός χαρακτήρας

Πολλοί street artists χρησιμοποιούν τα γεννητικά όργανα ως γραφικά σύμβολα — π.χ. πέη ή στήθη που ενσωματώνονται σε απρόσμενα σημεία (σε ταμπέλες, πάνω σε αγάλματα, τοίχους), ανατρέποντας το καθημερινό με το χυδαίο.

3. Φεμινιστικό ή queer μήνυμα

Καλλιτέχνιδες όπως η Miss Me ή η Carolina Falkholt έχουν χρησιμοποιήσει κόλπους σε μεγάλης κλίμακας έργα για να κάνουν δηλώσεις για τη γυναικεία ενδυνάμωση ή τη σεξουαλικότητα, συχνά προκαλώντας σάλο αλλά και υποστήριξη.

4. Ανώνυμο ή ανώνυμο σοκ

Πολλά tags ή graffiti με γεννητικά όργανα γίνονται χωρίς ιδιαίτερο καλλιτεχνικό σκοπό — απλά ως σοκαριστικές "βρώμικες" εικόνες, σύγχρονη συνέχεια του «χαραγμένου πέους στα σχολικά θρανία».

Οι Ιπτάμενοι Όρχεις της Αθήνας

Οι περίφημοι «ιπτάμενοι όρχεις» είναι από τα πιο χαρακτηριστικά και συζητημένα μοτίβα street art στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για ένα πολύ απλό, σχεδόν παιδικά σχεδιασμένο σύμβολο: δυο όρχεις (ή ένα πέος και όρχεις) με φτερά, να πετάνε σαν να είναι κάτι ανάμεσα σε καρτούν και σύμβολο.

Ποια είναι η σημασία τους;

Η ερμηνεία τους δεν είναι σαφής και αυτό προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη περιέργεια:

• Χιούμορ και ειρωνεία: Πολλοί τα βλέπουν ως χιουμοριστική αντίδραση στην «σοβαροφάνεια» του δημόσιου χώρου.

• Αντι-αρρενωπότητα: Ίσως μια σάτιρα του ανδρικού φύλου, γελοιοποιώντας το παραδοσιακό σύμβολο της «αντρικής ισχύος».

• Ανώνυμο πολιτικό ή κοινωνικό σχόλιο: Σε μια πόλη φορτωμένη με graffiti, πολιτικά συνθήματα και καταγγελίες, οι ιπτάμενοι όρχεις είναι σχεδόν... απελευθερωτικά άχρηστοι. Είναι εκτός νοήματος, κι αυτό είναι το νόημά τους.

 Σε τοίχους, πινακίδες, κουτιά της ΔΕΗ — δυο απλοϊκά σχεδιασμένοι όρχεις με φτερά εμφανίζονται παντού, προκαλώντας ένα μείγμα γέλιου, ντροπής και απορίας.

Κανείς δεν ξέρει ποιος τους σχεδιάζει. Κανείς δεν έχει «υπογράψει». Αλλά αυτό είναι το μεγαλείο της street art: το ανώνυμο γίνεται εμβληματικό.

Οι ιπτάμενοι όρχεις δεν χρειάζονται επεξήγηση. Είναι σάτιρα, είναι meme, είναι αστικός φουτουρισμός με σάλτσες από γραφική σεξουαλικότητα.

Γιατί προκαλούν εντύπωση;

• Είναι παντού: από το Μεταξουργείο μέχρι την Κυψέλη, εμφανίζονται σε τοίχους, πόρτες, πινακίδες.

• Το παράλογο της εικόνας: Όρχεις με φτερά είναι ένα ακραία παράλογο και οπτικά "άτοπο" μοτίβο, που διαταράσσει την κανονικότητα του τοπίου.

• Είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι και μνημονικοί — σχεδόν σαν logo.

Κάποιοι το βλέπουν ως vandalism, άλλοι ως urban folk art. Το σίγουρο είναι πως έχουν αποκτήσει μια δική τους ταυτότητα στην αθηναϊκή κουλτούρα του δρόμου.

Τέχνη ή βανδαλισμός;

Η απάντηση εξαρτάται από το βλέμμα. Για άλλους, είναι χυδαιότητα. Για άλλους, μια «αστεία καλημέρα» στην καθημερινή γκρίζα πόλη. Και για λίγους... μια ειλικρινής υπενθύμιση ότι το σώμα δεν είναι ντροπή, αλλά μορφή, μήνυμα και υλικό έκφρασης.

Τα σώματα δεν είναι πρόβλημα. Τα ταμπού είναι.

Η τέχνη έχει πάντα υπάρξει ένα μέσο εξερεύνησης του ερωτισμού, της ταυτότητας και των ορίων της κοινωνίας. Από τους τολμηρούς καλλιτέχνες του δρόμου έως τα κλασικά έργα στα μουσεία, το γυμνό σώμα δεν είναι πρόκληση – είναι ειλικρίνεια.

Και όταν αυτά τα όργανα αποκτούν φτερά και πετούν πάνω απ’ την Πατησίων, ίσως κάτι μέσα μας να ζητά λίγη ελευθερία ακόμη.

Η street art συχνά λειτουργεί ως καθρέφτης της κοινωνίας, προκαλώντας σκέψη, συζήτηση και, ενίοτε, αμφισβήτηση. Οι «ιπτάμενοι όρχεις» εντάσσονται σε αυτή την παράδοση, προσφέροντας ένα παράδειγμα του πώς η τέχνη του δρόμου μπορεί να συνδυάζει το χιούμορ με την πρόκληση, αφήνοντας το κοινό να αναζητήσει το δικό του νόημα πίσω από την εικόνα.

Υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες street art που δραστηριοποιούνται στην Αθήνα (και διεθνώς) και χρησιμοποιούν προκλητικά, σατιρικά ή ερωτικά μοτίβα — αν και κανείς δεν έχει επίσημα συνδεθεί με τους “ιπτάμενους όρχεις”.

Bleeps.gr

Αθηναίος street artist που κάνει πολιτικά και κοινωνικά σχόλια μέσα από το έργο του, συχνά με σουρεαλιστικό ή ειρωνικό ύφος.

STMTS

Γνωστός για τα μεγάλα ασπρόμαυρα πορτρέτα παιδιών και εφήβων, αλλά έχει συνεργαστεί και σε έργα με πιο χιουμοριστικό ή προκλητικό περιεχόμενο.

Sonke

Κάνει έντονα γραφικά και γελοιογραφικές φιγούρες, με χιούμορ και σεξουαλικά υπαινικτικό στυλ — ενίοτε.

This is Opium

Χρησιμοποιεί σουρεαλιστικά και pop culture στοιχεία. Τα έργα του συχνά παίζουν με το σώμα και το φύλο.

Carolina Falkholt (Σουηδία)

Έχει δημιουργήσει γιγαντιαία graffiti με κόλπους και γεννητικά όργανα σε δημόσια κτίρια — προκαλώντας έντονες αντιδράσεις και διαλόγους. Αν και δεν έχει σχέση με την Αθήνα, το έργο της είναι σημαντικό για την κατανόηση της φεμινιστικής προσέγγισης στη street art.

Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.