Δονούμενη Σέλα του 19ου Αιώνα: Η Παράξενη «Θεραπεία» της Γυναικείας Υστερίας

Η Αληθινή Ιστορία της Δονούμενης Σέλας

Γυναικεία Υστερία και Ιατρικά Μηχανήματα

Μια από τις πιο παράξενες και εντυπωσιακές συσκευές της βικτωριανής εποχής ήταν η δονούμενη σέλα: ένα μηχανικό κάθισμα, που παρουσιάστηκε ως ιατρικό εργαλείο για τη θεραπεία της «γυναικείας υστερίας». Το αντικείμενο αυτό, σήμερα έκθεμα σε μουσεία, λειτουργεί ως παράθυρο στην ιστορία της ιατρικής, του φύλου και των κοινωνικών αντιλήψεων για τη γυναικεία σεξουαλικότητα.

 Ιστορική δονούμενη σέλα του 19ου αιώνα, σχεδιασμένη ως «θεραπευτικό εργαλείο» για γυναικεία υστερία και νευρικές διαταραχές.

Η «Θεραπεία» της Γυναικείας Υστερίας

Η δονούμενη σέλα του 19ου αιώνα: τεχνολογία, κοινωνικά ιδιώματα και η αμφιλεγόμενη «θεραπεία» της γυναικείας υστερίας

Ιστορικό πλαίσιο: η γυναικεία «υστερία» ως διάγνωση

Από την αρχαιότητα έως τις αρχές του 20ού αιώνα, ο όρος «γυναικεία υστερία» χρησιμοποιήθηκε από γιατρούς για να περιγράψει μια σειρά συμπτωμάτων: νευρικότητα, άγχος, λιποθυμίες, μυϊκές κρίσεις, «υπερβολικά» συναισθήματα ή ακόμη και... ανυπακοή στα κοινωνικά πρότυπα. Η λέξη προέρχεται από το ελληνικό ὑστέρα (μήτρα), υπονοώντας ότι η «πηγή του προβλήματος» βρισκόταν στο σώμα της γυναίκας.

Δονούμενη σέλα 19ου αιώνα.Μουσειακό έκθεμα

Στα ιατρικά εγχειρίδια του 18ου και 19ου αιώνα, η υστερία αναφέρεται ως «σύγχυση νευρικών σημάτων», «συμφόρηση αίματος στη λεκάνη» ή «ανεπάρκεια κυκλοφορίας». Οι γυναίκες θεωρούνταν «ευάλωτες» λόγω της «εύθραυστης φύσης» τους, και η θεραπεία συχνά περιλάμβανε ξεκούραση, πλούσια διατροφή, περιορισμό ελευθερίας — και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μηχανικά μέσα.

Οι πρώτες φεμινίστριες θεωρούσαν την υστερία ως μια μορφή διαμαρτυρίας ενάντια σε μια καταπιεστική, ανδροκρατούμενη κοινωνία. Το γεγονός ότι οι γυναίκες παρουσίαζαν κάποια πολύ περίεργα συμπτώματα εκείνη την εποχή είναι γεγονός. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνδρες γιατροί τα διέγνωσαν ως κάτι «λάθος» μέσα στις γυναίκες, αντί να θεωρούν μια εξωτερική, κοινωνική αιτία για αυτά τα συμπτώματα. Ενώ τα συμπτώματα της καταπίεσης δεν είναι πλέον τόσο ακραία όσο στο παραπάνω μοντάζ, οι γυναίκες που πονούν συχνά εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται σαν να αντιδρούν υπερβολικά ή να είναι υστερικές από ορισμένους γιατρούς (ή/και τους συζύγους/συντρόφους τους). Και εξακολουθούν να υπάρχουν κάποιες που θα αναφερθούν στο συμβούλιο δεοντολογίας για σεξουαλικά ακατάλληλες και παράνομες πράξεις που διαπράχθηκαν σε γυναίκες (και άνδρες) ασθενείς τους.

Η γέννηση των μηχανικών συσκευών: από το μασάζ στη δόνηση

Με την εκβιομηχάνιση και την πρόοδο της μηχανολογίας, ο 19ος αιώνας γέννησε πλήθος θεραπευτικών συσκευών. Τα ιατρικά βιβλία της εποχής περιγράφουν μηχανήματα με μοχλούς, τροχαλίες, πετάλια και ηλεκτρική δόνηση για την «ενίσχυση της κυκλοφορίας».

Τα πιο γνωστά μηχανικά βοηθήματα περιλάμβαναν:

• περιφερειακά δονητικά μηχανήματα με μοτέρ,
• ηλεκτρομηχανικά μασάζ,
• σέλες ιππασίας που κινούνταν ρυθμικά,
• μηχανές πλήρους σωματικής δόνησης.

Οι συσκευές αυτές προωθούνταν ως «ιατρικές λύσεις» για μια σειρά διαταραχών: νευραλγίες, παχυσαρκία, ηπατικές δυσκολίες, νευρικότητα — και φυσικά, υστερία.

Οι γυναικολόγοι της δεκαετίας του 1880 και μετά, οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να αποφύγουν τις επικίνδυνες χειρουργικές επεμβάσεις, θεωρούσαν το μασάζ της μήτρας ένα ισχυρό όπλο στη μάχη κατά των γυναικείων ασθενειών.

Η δονούμενη σέλα: προέλευση και λειτουργία

Η δονούμενη σέλα, όπως αυτή που φαίνεται στη φωτογραφία, είναι μια χαρακτηριστική συσκευή των τελών του 19ου αιώνα. Εμφανίζεται σε πατέντες από τη δεκαετία του 1880 έως τις αρχές του 1900.

✔ Πηγή 1: U.S. Patent No. 558968 (1896)

Περιγράφει «Therapeutic Saddle» — μια μηχανική σέλα με κάθετη δόνηση ή πλευρικές κινήσεις, σχεδιασμένη να «μαλακώνει τη λεκάνη, ενισχύει την κυκλοφορία και χαλαρώνει το νευρικό σύστημα».

✔ Πηγή 2: Medical & Surgical Reporter (1889)

Αναφέρεται σε «vibratory saddle-chair» που χρησιμοποιήθηκε για «female nervous disorders and hysteria». Ο γιατρός σημειώνει ότι «η ρυθμική κίνηση της συσκευής επιτυγχάνει θεραπευτική χαλάρωση».

✔ Πηγή 3: German Medical Catalogue (1895)

Vibrationssattelmaschine

Διαφημίζει «Vibrationssattelmaschine» για «γυναίκες που παρουσιάζουν νευρική υπερένταση, συμφόρηση αίματος και υστερικά επεισόδια».

Πώς χρησιμοποιούνταν

Η γυναίκα καθόταν πάνω στη σέλα, συνήθως με ρούχα, και το μηχάνημα ενεργοποιούνταν μέσω ποδοκίνησης ή ηλεκτρικής ενέργειας. Η σέλα παρήγαγε δόνηση ή ρυθμική κίνηση προς τα πάνω/κάτω.

Οι γιατροί ισχυρίζονταν ότι:

• η δόνηση «διεγείρει την κυκλοφορία της πυελικής ζώνης»,
• «ηρεμεί το νευρικό σύστημα»,
• «ανακουφίζει τη συμφόρηση αίματος»,
• «ρυθμίζει την υστερική ένταση».

Είναι σημαντικό να τονίσουμε: οι γιατροί της εποχής σπάνια χρησιμοποιούσαν σεξουαλικούς όρους. Η πρακτική «κάλυπτε» φαινόμενα που δεν μπορούσαν να ονομαστούν ανοικτά.

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, οι γιατροί συνήθως διέγνωσαν στις γυναίκες αυτό που ονόμαζαν «υστερία», έναν γενικό όρο για συμπτώματα που κυμαίνονταν από άγχος και ευερεθιστότητα έως λιποθυμία ή «νευρικότητα». Η σύγχρονη ιατρική αναγνωρίζει αυτά τα συμπτώματα ως φυσιολογικές αντιδράσεις στο στρες, αλλά εκείνη την εποχή, η υστερία θεωρούνταν ιατρική διαταραχή που απαιτούσε θεραπεία

Μία από τις πιο διαβόητες «θεραπείες» περιελάμβανε χειροκίνητη διέγερση από γιατρούς μέχρι ο ασθενής να φτάσει σε αυτό που ονομαζόταν «υστερικός παροξυσμός», ουσιαστικά σε οργασμό. Για να εξοικονομήσουν χρόνο και να μειώσουν την πίεση στους γιατρούς, οι πρώτοι εφευρέτες δημιούργησαν τον μηχανικό δονητή, ο οποίος αρχικά διατέθηκε στην αγορά ως ιατρική συσκευή. Τα εγχειρίδια της βικτωριανής εποχής απεικόνιζαν αυτές τις θεραπείες ως κλινικές διαδικασίες, ωστόσο η υποκείμενη πραγματικότητα ήταν ότι η σεξουαλική ευχαρίστηση των γυναικών παθολογικοποιούνταν και ιατρικοποιούνταν με το πρόσχημα της θεραπείας.

Ήταν πραγματικά θεραπεία ή κοινωνική επινόηση;

Η θεωρία ότι οι γιατροί επιδίωκαν συνειδητά την πρόκληση οργασμού (historic “paroxysm”) έχει γίνει δημοφιλής στη σύγχρονη κουλτούρα. Ωστόσο, η ιστορική κοινότητα είναι διχασμένη.

✔ Τι είναι τεκμηριωμένο

• Υπήρχαν μηχανές δόνησης.
• Χρησιμοποιούνταν για «υστερία».
• Διαφημίζονταν ειδικά σε γυναίκες.
• Η κοινωνία θεωρούσε τη γυναικεία σεξουαλικότητα αινιγματική και προβληματική.

Η θεραπεία τους βασιζόταν σε ένα «πυελικό μασάζ» για την επίτευξη υστερικού παροξυσμού, που σήμερα είναι γνωστός ως οργασμός.Υπήρχαν τόσες πολλές γυναίκες που άρχισαν να έρχονται στα ιατρεία για να λάβουν τη «θεραπεία για την υστερία» που στο τέλος της εργάσιμης ημέρας οι γιατροί βρίσκονταν εξαντλημένοι και με σπασμένα χέρια. Για το λόγο αυτό, αποφάσισαν να εφεύρουν μια χρήσιμη συσκευή που θα παρήγαγε ρυθμικές δονήσεις και θα επιτύγχανε υστερικό παροξυσμό πιο εύκολα και γρήγορα στον ασθενή χωρίς την ανάγκη του κοινού χειροκίνητου μασάζ: αυτή είναι η προέλευση του δονητή.

✔ Τι δεν τεκμηριώνεται απολύτως

• ότι οι γιατροί επιζητούσαν οργασμό ως θεραπεία,
• ότι οι γυναίκες υποβάλλονταν συστηματικά σε τέτοιες πρακτικές,
• ότι η «θεραπεία του οργασμού» ήταν καθιερωμένη ιατρική διαδικασία.

Η ιδέα αυτή ενισχύθηκε κυρίως από μεταγενέστερες πολιτιστικές αναγνώσεις, ντοκιμαντέρ και τη δημοφιλή ταινία Hysteria (2011).

🪑Δονούμενες Καρέκλες (δεκαετία του 1860, «Το Σφυρί του Γκράνβιλ») –Αναπτυγμένες τη δεκαετία του 1860 από τον Δρ. Τζόζεφ Μόρτιμερ Γκράνβιλ, αυτές οι μηχανικές δονούμενες καρέκλες ήταν μέρος των πρώιμων συσκευών ηλεκτροθεραπείας που χρησιμοποιούνταν για τη θεραπεία αυτού που τότε χαρακτηρίστηκε ως «γυναικεία υστερία».Τροφοδοτούμενες από χειροκίνητη μανιβέλα ή ηλεκτρισμό, παρείχαν ρυθμικές δονήσεις, που πιστεύεται ότι αποκαθιστούσαν την ισορροπία και την υγεία — αποκαλύπτοντας πώς η βικτωριανή επιστήμη συνδύαζε την καινοτομία με βαθιά λανθασμένες ιατρικές θεωρίες .

Κοινωνικά ιδιώματα: τι μας δείχνει η συσκευή;

1. Η γυναίκα ως «ασθενής» φύση

Τον 19ο αιώνα, η γυναίκα παρουσιαζόταν ως «εύθραυστη» και απαιτούσε «ιατρική επιτήρηση». Η υστερία αποτελούσε εύκολο εργαλείο για να κατηγοριοποιηθεί κάθε συμπεριφορά εκτός προτύπων: ανεξαρτησία, επιθυμία, άγχος, ακόμη και θυμός.

2. Η σεξουαλικότητα ως παθολογία

Η σεξουαλική επιθυμία της γυναίκας ήταν ταμπού. Έτσι, μια συσκευή όπως η δονούμενη σέλα μπορούσε να παρουσιαστεί ως ιατρική, όχι σεξουαλική.

3. Τεχνολογία ως μέσο κοινωνικού ελέγχου

Οι μηχανές δόνησης δεν ήταν ουδέτερες: συνδέονταν με την ιατρική εξουσία, τα κοινωνικά πρότυπα και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των γυναικών.

Παραδείγματα συσκευών της εποχής

Έτος	Συσκευή	Χρήση	Σημείωση
1888	Mechanical Vibratory Machine	Νευραλγίες, υστερία	Πρώτες ηλεκτρομηχανικές συσκευές
1889	Vibratory Chair	Γενικευμένη δόνηση	Ιατρική χρήση σε κλινικές
1895	Vibrationssattelmaschine	Γυναικεία υστερία, νευρικότητα	Ευρωπαϊκή συσκευή
1896	Therapeutic Saddle	Πύελος, κυκλοφορία	Προγενέστερο μοντέλο δονούμενης σέλας

Αυτή είναι μια παλιά μηχανική/ατμοκίνητη συσκευή δόνησης του 19ου – αρχών 20ού αιώνα, πιθανότατα ένα steam-powered medical vibrator, όπως αυτά που παρουσιάζονται σε ιατρικούς καταλόγους της εποχής για “νευραλγίες, μυϊκή θεραπεία, κυκλοφοριακά προβλήματα και νευρικές διαταραχές”.

Τεχνική–Λειτουργική Περιγραφή της Συσκευής

Στην εικόνα φαίνεται:

• Μία μεταλλική βάση που στηρίζει όλο το μηχανισμό.

• Ένα δοχείο πίεσης (boiler) με μανόμετρο στην κορυφή – δείχνει ότι η συσκευή λειτουργούσε με ατμοπίεση.

• Ένα σύστημα από οδοντωτούς τροχούς, αλυσίδα μετάδοσης και έμβολο (piston).

• Το έμβολο καταλήγει σε μία κυλινδρική άκρη με λαβή, που είναι το τμήμα δόνησης/παλμού.

• Ο ατμός πίεζε το εσωτερικό έμβολο, το οποίο έκανε ρυθμικές παλινδρομικές κινήσεις.

Αυτό το είδος μηχανισμού ήταν τυπικό για:

• Ιατρικά μηχανήματα μασάζ

• Συσκευές θεραπείας νευραλγίας και μυϊκής ακαμψίας

• “Vibratory apparatus” που διαφημίζονταν σε ιατρικά περιοδικά το 1880–1910

Χρήση κατά την εποχή

Τέτοιες μηχανές καταγράφονται σε:

• Medical & Surgical Reporter (τέλη 1800)

• Καταλόγους φυσιοθεραπευτικών μηχανών

• Πατέντες π.χ. U.S. Vibratory Massage Devices (1880–1900)

Οι γιατροί τις χρησιμοποιούσαν ως θεραπευτικές δονήσεις για:

• μυϊκούς πόνους

• νευραλγίες

• κυκλοφορικά προβλήματα

• «νευρική κόπωση»

• “γυναικείες νευρικές κρίσεις” (όπως τις αποκαλούσαν τότε)

Ένας πρώιμος ηλεκτρομηχανικός δονητής σχεδιασμένος για:

• μασάζ μυών,

• θεραπεία πόνου,

• κυκλοφορία αίματος,

• νευραλγίες,

• κράμπες,

• «νευρικές διαταραχές» (όπως τις έλεγαν τότε).

Χρησιμοποιούνταν σε σπίτια και ιατρεία, ενώ πωλούνταν μέσω καταλόγων όπως Sears, Montgomery Ward και μέσω “medical supply companies”.

Συμπέρασμα

Η δονούμενη σέλα δεν αποτελεί απλώς μια τεχνολογική περιέργεια — είναι σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής όπου η επιστήμη, η κοινωνία και η ιατρική προσπαθούσαν να ελέγξουν, να εξημερώσουν ή να εξηγήσουν τη γυναικεία εμπειρία. Είτε χρησιμοποιήθηκε για πραγματικά θεραπευτική λειτουργία, είτε αποτέλεσε κοινωνικό επινόημα, παραμένει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και αμφιλεγόμενα αντικείμενα της ιστορίας της ιατρικής.

Ποια είναι η δική σου άποψη για τη δονούμενη σέλα; Θα μπορούσε η τεχνολογία να “θεραπεύει” κοινωνικά κατασκευασμένες ασθένειες;

" F o l l o w   U s "  :   

#AI#BLACK&WHITE#DIGITAL#DRAWING#EROTICHUMOR#FUMETTI#ILLUSTRATION#PARODY#PORNART#PRINTS#SCULPTURES#VINTAGE#ΘΕΜΑΤΙΚΑ#ΠΙΝΑΚΕΣ#ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΙ#ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ#ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ#ΧΑΡΑΚΤΕΣ
Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.