Όταν οι αρχαίοι έπλαθαν κούκλες για τον έρωτα

Οι ερωτικές κούκλες και η δύναμη της ομοιοπαθητικής μαγείας

Κούκλες-ομοιώματα: πηλός, ξόρκια και ανεκπλήρωτοι πόθοι

Το απαγορευμένο μυστικό: η μαγεία πίσω από τον ένδοξο αρχαίο κόσμο

Η έννοια της μαγείας και η διάκρισή της από τη θρησκεία

Στον ελληνιστικό και ρωμαϊκό κόσμο, η μαγεία (μαγεία, goēs, magos κ.λπ.) συνήθως δεν ήταν μέρος της επίσημης θρησκείας· εντούτοις, συχνά υιοθετούσε θεϊκά ονόματα και τελετές, θολώνοντας τα όρια μεταξύ θρησκευτικής λατρείας και μαγικής πρακτικής.

Η κύρια διάκριση έγκειται στο ότι η θρησκεία είναι περισσότερο «ικεσία» προς τους θεούς, ενώ η μαγεία επιχειρεί να «αναγκάσει» ή να ελέγξει το υπερφυσικό για έναν σκοπό. 

Σε πολλούς αρχαίους στοχαστές, η μαγεία θεωρούνταν αμφιλεγόμενη — άλλοτε κατακριτέα ως δεισιδαιμονία, άλλοτε ως τεχνική που θεσμικά απαγορευόταν.

Η κρυμμένη αλήθεια για τη μαγεία στην ιστοριογραφία

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, οι ιστορικοί γνώριζαν καλά πως η μαγεία ήταν διαδεδομένη στον αρχαίο Μεσογειακό κόσμο, αλλά προτιμούσαν να το αποκρύπτουν, καθώς δεν ταίριαζε με την εξιδανικευμένη εικόνα που είχαν για τους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Σήμερα, η μελέτη της μαγείας αναγνωρίζεται ως θεμιτός τομέας έρευνας, που προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για τα συστήματα πίστης, καθώς και τις κοινωνικές και πολιτισμικές πρακτικές της αρχαιότητας.

Πρακτικές, τελετές και μέσα μαγείας

Ξόρκια, κατάρες και κατάδεσμοι

Οι κατάρες (κατάδεσμοι) ήταν ειδικά χαραγμένες επιγραφές σε μόλυβδο ή άλλα υλικά, με σκοπό να δεσμεύσουν κάποιον ή να επιφέρουν κακό. Συχνά τοποθετούνταν σε πηγάδια, τάφους ή ειδικούς ιερούς χώρους για να φτάσουν στον κάτω κόσμο. 
Στην Πύδνα, για παράδειγμα, βρέθηκαν κατάρες του 4ου αι. π.Χ. με ονόματα πολλών προσώπων, πιθανόν σχετιζόμενες με δίκες και αντιδικίες.
Στα μαγικά κείμενα εμφανίζονται και οι voces magicae — «μαγικές λέξεις» άγνωστης ή μυστικής προέλευσης που θεωρούνταν ότι είχαν δύναμη από μόνες τους.

Κοπτικός κώδικας με μαγικά ξόρκια, 5ος-6ος αιώνας μ.Χ. από το Αρχαιολογικό Μουσείο του Μιλάνου.

Φυλαχτά, αμυγδαλώματα και μαγικά αντικείμενα

Τα φυλαχτά (αμυγδαλώματα, πετράδια, γρανάζια) ήταν ευρέως διαδεδομένα— θεωρούνταν ότι φέρνουν προστασία, υγεία ή αντίδοτα στο κακό μάτι.
Μαγικές επιγραφές ή σχήματα — charaktêres — χρησιμοποιούνταν σε φυλαχτά και κείμενα ως συμβολικά σχήματα με θεϊκή ή υπερφυσική σημασία. 

Τα υψωμένα χέρια, σύμβολο επίκλησης είτε θεϊκής εκδίκησης είτε κατάρας εναντίον κάποιου. Ο επιτάφιος ύμνος απευθύνεται στους θεούς του κάτω κόσμου από τον Ασκληπιόδη στη μνήμη των παιδιών του, που πέθαναν σε νεαρή ηλικία. 1ος αιώνας μ.Χ. Όπως φαίνεται στο Μουσείο Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Κωνστάντζας (αρχαία Τόμις), Ρουμανία.

Μαγεία της φύσης: βότανα, ζώα, λίθοι

Σε πολλά μαγικά εγχειρίδια, όπως οι Cyranides, καταγράφονται οι μαγικές ιδιότητες φυτών, λίθων, ζώων και μερών του σώματος — π.χ. ποια φυτά μπορούν να θεραπεύσουν, να γοητεύσουν ή να προκαλέσουν ζημιά. 
Στην Αίγυπτο, η έννοια του Heka (θεός/δύναμη της μαγείας) ήταν θεμελιώδης — η μαγεία θεωρείτο ενυπάρχουσα στη φύση και στο σύμπαν, και χρησιμοποιούνταν σε προστατευτικές τελετές, ιατρικά ξόρκια, και λατρευτικές πράξεις.

Πίνακας από τον κάτω Ρήνο, 1470–1480, που δείχνει τη μαγεία της αγάπης, συλλογή του Μουσείου der bildenden Künste

Κοινωνικό πλαίσιο και αντιδράσεις

Η μαγεία δεν ήταν αποκλειστικά υπόθεση αόρατων μυστικών· υπήρχαν επαγγελματίες μάγοι/μάγισσες που παρείχαν ξόρκια, συμβούλους, δεήσεις, «μαγικά φάρμακα».
Ωστόσο, λόγω της «υπόκωφης φύσης» της — συχνά μυστική, αντιθετική στην επίσημη θρησκεία — αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία. Στα έργα πλατωνικά ή στα ιατρικά κείμενα εμφανίζονται επικρίσεις της μαγείας ως δεισιδαιμονίας ή ως επιβλαβής πρακτική. 
Σε ορισμένες περιόδους έγιναν καταστροφές ή καυσίματα μαγικών κειμένων — ο Αυτοκράτορας Αύγουστος, για παράδειγμα, φέρεται ότι διέταξε την καύση πολλών μαγικών παπύρων το 13 π.Χ.

Η «μαγεία» ως έκφραση της ανθρώπινης ανάγκης για έλεγχο

Στην πραγματικότητα, η μαγεία στον αρχαίο κόσμο αντανακλά την ανάγκη του ανθρώπου να ελέγξει το άγνωστο — τον θάνατο, το κέρδος, τον έρωτα, την υγεία. Μέσω τελετών, συμβολισμών και μυστικιστικών λέξεων, οι άνθρωποι πίστευαν ότι μπορούσαν να διαφοροποιήσουν την πορεία της μοίρας τους.
Ακόμη και αν οι σύγχρονοι μελετητές αμφισβητούν την πραγματική «δύναμη» αυτών των πρακτικών, τα υλικά τους κατάλοιπα — χειρόγραφα, επιγραφές, φυλαχτά — μας αποκαλύπτουν πόσο βαθιά ριζωμένα ήταν στην πολιτιστική, θρησκευτική και ψυχολογική υπόσταση των αρχαίων λαών.

Απαγορεύσεις και επιβίωση της μαγείας

Αν και η μαγεία αποδοκιμαζόταν και κάποιες φορές τιμωρούνταν, συνέχιζε να ανθεί. Οι αρχές τη καταδίκαζαν δημόσια, αλλά σπάνια μπορούσαν να περιορίσουν την ισχυρή επιρροή της.

Μαγεία Αγάπης

Ο ακριβής ορισμός του τι συνιστά «μαγεία αγάπης» μπορεί να είναι δύσκολο να προσδιοριστεί και ποικίλλει από μελετητή σε μελετητή, αλλά ένα κοινό θέμα που μοιράζονται πολλοί είναι η χρήση της μαγείας για την έναρξη, τη διατήρηση ή τη διάλυση μιας σχέσης κάποιου είδους, είτε για καθαρά σεξουαλικούς είτε για ρομαντικούς σκοπούς ή και για τα δύο. Τα εργαλεία και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στην εφαρμογή της δεν διαφέρουν σημαντικά από τον τρόπο με τον οποίο ασκούνται άλλες μορφές μαγείας και περιλαμβάνουν προφορικά και γραπτά ξόρκια και επικλήσεις , κούκλες, φυλαχτά , φυλαχτά , φίλτρα και τελετουργίες .

Καθώς οι περισσότερες σωζόμενες πηγές αφορούν την αγάπη μεταξύ ανδρών και γυναικών, υπάρχει μια ισχυρή ετεροφυλοφιλική προκατάληψη κατά τη συζήτηση αυτών των πηγών, αν και υπάρχουν μερικά γνωστά παραδείγματα που αφορούν την αγάπη μεταξύ δύο ανδρών και δύο γυναικών, όπως οι ελληνικές πινακίδες με κατάρες . Μοτίβα ερωτικής μαγείας εμφανίζονται στη λογοτεχνία και την τέχνη και στις μυθολογίες πολλών πολιτισμών. Είναι λιγότερο πιθανό να εμφανιστεί στη σύγχρονη μυθοπλασία, εκτός από τη φανταστική μυθοπλασία (όπως ο Χάρι Πότερ ), αν και ακόμη και τότε δεν είναι συνηθισμένο και μπορεί να απεικονιστεί ως αρνητικό.

Ρωμαϊκό ξόρκι αγάπης, του Johann Erdmann Hummel , 1848

Οι Χριστιανοί στην ύστερη αρχαιότητα ήταν μεταξύ άλλων που ασκούσαν μαγεία και, πιο συγκεκριμένα, ερωτικά ξόρκια. Παρά την αντιπαράθεση στις χριστιανικές κοινότητες, η πρακτική αυτή εξακολουθούσε να είναι κοινή. Αυτά τα ξόρκια είναι επηρεασμένα και στερημένα από παγανιστικές παραδόσεις. Στόχος αυτών των ξορκιών ήταν η προσέλκυση του επιθυμητού φύλου και χρησιμοποιούνταν κυρίως από άνδρες αλλά και από γυναίκες και κοινότητες του ίδιου φύλου. Παρόλο που οι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν ερωτικά ξόρκια, αυτό ήταν ακόμα πολύ προβληματικό και εξόργισε πολλούς αξιωματούχους της εκκλησίας, καθώς θεωρούνταν αντίθετο με τις επίσημες γραφές.

Τα ερωτικά μάγια ως δημοφιλής πρακτική

Η ερωτική μαγεία είναι ένα είδος μαγείας που υπήρχε ή υπάρχει σήμερα σε πολλούς πολιτισμούς σε όλο τον κόσμο ως μέρος των λαϊκών πεποιθήσεων, τόσο από κληρικούς όσο και από λαϊκούς σχεδόν κάθε θρησκείας. Ιστορικά, μαρτυρείται σε σφηνοειδή πινακίδες από τη Μεσοποταμία , σε αρχαία αιγυπτιακά κείμενα και μεταγενέστερα κοπτικά κείμενα, στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, σε συριακά κείμενα, στον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα και στις αρχές της σύγχρονης περιόδου, και μεταξύ όλων των εβραϊκών ομάδων που συνυπήρχαν με αυτές τις ομάδες.

Μια ιδιαίτερα διαδεδομένη κατηγορία ήταν τα ερωτικά μάγια. Επαγγελματίες μάγοι προσέφεραν, με αμοιβή, ερωτικά φυλαχτά, γητεμένες κούκλες (τα λεγόμενα poppets) και κατάρες εναντίον ερωτικών αντιζήλων. Τεκμήρια για τέτοιες πρακτικές βρίσκονται σε αρχαιολογικά ευρήματα, βιβλία μαγείας και λογοτεχνία από την Ελλάδα, τη Ρώμη, την Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Ελληνικοί Μαγικοί Πάπυροι, μια συλλογή ξορκιών από τον 2ο αιώνα π.Χ. έως τον 5ο αιώνα μ.Χ., που περιλαμβάνει πολλά ξόρκια έλξης.

Οι ερωτικές κούκλες και τα τελετουργικά

Ορισμένα εξ αυτών προέβλεπαν την κατασκευή κούκλων που αναπαριστούσαν το αντικείμενο του πόθου (συνήθως μια γυναίκα που αγνοούσε ή αντιστεκόταν στον επίδοξο εραστή). Οι οδηγίες όριζαν πώς να φτιαχτεί η κούκλα, ποιες λέξεις να ειπωθούν και σε ποιο μέρος να τοποθετηθεί.

Γυμνή γυναικεία κούκλα βουντού σε γονατιστή στάση, δεμένη και τρυπημένη με δεκατρείς καρφίτσες. Βρέθηκε σε πήλινο βάζο με μολύβδινη πλάκα που φέρει ένα ξόρκι δεσίματος

Η περίφημη «Κούκλα του Λούβρου»

Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η περίφημη «Κούκλα του Λούβρου» (4ος αι. μ.Χ.): μια γυμνή γυναικεία μορφή, γονατιστή, δεμένη και τρυπημένη με δεκατρείς βελόνες. Κατασκευασμένη από άψητο πηλό, βρέθηκε μέσα σε πήλινο αγγείο στην Αίγυπτο, μαζί με μολύβδινη πινακίδα που έφερε ξόρκι. Στο κείμενο αναφέρονται το όνομα της γυναίκας, Πτολεμαΐς, και του άντρα που τέλεσε το ξόρκι, Σαραπάμμων.

Η σκληρότητα της γλώσσας στα μάγια

Η γλώσσα αυτών των κειμένων ήταν βίαιη και σκληρή. Το ξόρκι της «Κούκλας του Λούβρου» διατάζει, για παράδειγμα, να μην μπορεί η Πτολεμαΐς να φάει, να πιει, να κοιμηθεί ή να βγει από το σπίτι, και να συρθεί από τα μαλλιά και τα σπλάχνα ώσπου να υποκύψει. Τέτοιες εκφράσεις φανερώνουν όχι αγάπη, αλλά εμμονή και διάθεση κυριαρχίας.

Η βία ως στοιχείο αποτελεσματικότητας

Ωστόσο, η βίαιη ρητορική ήταν συνηθισμένη στα αρχαία μάγια, είτε αφορούσαν έρωτα είτε δικαστικές υποθέσεις είτε αθλητικούς αγώνες. Επικρατούσε η αντίληψη ότι όσο πιο τρομερά τα λόγια, τόσο πιο αποτελεσματικό το ξόρκι.

Χρονολογώντας παλαιογραφικά στον 11ο αιώνα μ.Χ., αυτό το έντυπο είναι από τις πιο πρόσφατες σωζόμενες μαρτυρίες για την κοπτική μαγεία

Οι μάγοι, οι πελάτες και οι γυναίκες

Οι άνδρες κυριαρχούσαν ως μάγοι αλλά και ως πελάτες της ερωτικής μαγείας, καθώς απαιτούνταν γραμματική γνώση και κοινωνική ελευθερία, τις οποίες οι περισσότερες γυναίκες δεν διέθεταν. Ωστόσο, υπήρχαν και περιπτώσεις γυναικών.

Η δίκη της Αθηναίας γυναίκας (419 π.Χ.)

Στην Αθήνα γύρω στο 419 π.Χ., μια γυναίκα δικάστηκε με την κατηγορία ότι δηλητηρίασε τον άντρα της· εκείνη απάντησε ότι επρόκειτο για φίλτρο αγάπης, με σκοπό να αναζωογονήσει τον γάμο. Το περιστατικό δείχνει ότι τα ερωτικά φίλτρα ήταν γνωστά και πιθανώς πιο συνηθισμένα στις γυναίκες από τις κούκλες ή τα γραπτά ξόρκια.

Επίκληση θεών στη μαγεία

Συχνά στα μάγια επικαλούνταν θεότητες. Ο Άνουβις, θεός της αιγυπτιακής μαγείας, και ο Ερμής, αγγελιοφόρος των θεών, περιλαμβάνονταν συχνά σε ερωτικά ξόρκια.

Άνουβις απεικονίζεται ως τσακάλι στον τάφο του Τουταγχαμών

Η εκλεκτική φύση της μαγείας

Δεν ήταν ασυνήθιστο να συνδυάζονται θεότητες από διαφορετικές παραδόσεις, δείγμα της εκλεκτικής φύσης της μαγείας. Παράλληλα, θεότητες του έρωτα, όπως ο Έρως, αποτυπώνονταν σε πολύτιμους λίθους που χρησιμοποιούνταν ως κοσμήματα-φυλαχτά.

Μαγεία, φύλο και σεξουαλικότητα

Όλα αυτά – φίλτρα, κούκλες, πολύτιμοι λίθοι, τελετουργίες – αποκαλύπτουν όχι μόνο τη διάδοση της μαγείας στον αρχαίο Μεσογειακό κόσμο, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβάνονταν τότε το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Η πατριαρχική κοινωνία, με τους αυστηρούς ρόλους ενεργητικού (άνδρα) και παθητικού (γυναίκας), αντικατοπτριζόταν και στις μαγικές πρακτικές.

Μια αρχαία «κούκλα βουντού» από τη Χαλκίδα, Ελλάδα, 3ος αιώνας π.Χ. και ένας μικρός «Σκύφος» με κατάρα, 4ος αιώνας π.Χ., όπως εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας.

Ομοερωτικά ξόρκια και πολιτισμικές συμβάσεις

Ακόμη και σε ξόρκια μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, η γλώσσα παρέμενε επιθετική, καθώς το επέβαλλε η πολιτισμική σύμβαση.

Ξόρκια αγάπης στον Χριστιανισμό

Ενώ οι διδασκαλίες της εκκλησίας συχνά καταδικάζουν τη χρήση μαγείας ή ξορκιών, αυτό δεν ίσχυε πάντα. Νεότερες μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι σε ορισμένα πλαίσια, οι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν ξόρκια και φυλαχτά. Η πιο κοινή μορφή μαγείας που χρησιμοποιούνταν ήταν τα ερωτικά ξόρκια. Αυτά τα ξόρκια βρίσκονταν κυρίως στην Αίγυπτο ή στον ρωμαϊκό πολιτισμό κατά την ύστερη αρχαιότητα.

«Ψυχές στις όχθες του Αχέροντα», του Adolf Hirémy-Hirschl, 1898

Η χριστιανική μαγεία συχνά αναπτύχθηκε ως απάντηση στην παγανιστική μαγεία. Αυτό έγινε για να αντισταθμιστεί η εκτεταμένη επιρροή της παγανιστικής μαγείας. Ωστόσο, αυτή η επιρροή θα επεκταθεί και στα χριστιανικά ξόρκια, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης παπύρων και φυλαχτών. 

Οι ασκούμενοι της χριστιανικής μαγείας, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούσαν και μαγεία, ήταν έντονα αντίθετοι με την παγανιστική μαγεία, ισχυριζόμενοι ότι ήταν δαιμονική. Αυτό οφείλεται κυρίως στην πηγή από την οποία προέρχονταν τα ξόρκια. Στα χριστιανικά ξόρκια, συχνά αναφέρουν εκκλησιαστικές διδασκαλίες, γραφές και χριστιανικούς Θεούς και μάλιστα είχαν ξόρκια που απαιτούσαν τη χρήση ευλογημένου λαδιού.

Ένα από τα πιο συνηθισμένα χριστιανικά ερωτικά ξόρκια ήταν τα ερωτικά ή σεξουαλικά ξόρκια. Αυτά τα ερωτικά ξόρκια είχαν συνήθως δύο σκοπούς. Ο πρώτος ήταν να κερδίσουν την έλξη μιας ανέφικτης γυναίκας και να ελέγξουν αυτήν τη γυναίκα, συγκεκριμένα να ελέγξουν τη σεξουαλική της επιθυμία για να διασφαλίσουν ότι θα έβρισκε επιθυμητό μόνο τον ξόρκι. Η δεύτερη χρήση ήταν να εξασφαλίσουν έναν γάμο που θα ωφελούσε τον χρήστη στην κοινωνική ιεραρχία. 

«Η Κίρκη προσφέρει το κύπελλο στον Οδυσσέα» του Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ, 1891

Αρχικά, πιστευόταν ότι οι γυναίκες ήταν οι μόνες που ασκούσαν ερωτικά ξόρκια. Ωστόσο, αυτή η πεποίθηση βασίζεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι συγγραφείς αυτής της περιόδου ήταν άνδρες, πράγμα που σημαίνει ότι οι γυναικείες αφηγήσεις απουσιάζουν. Οι άνδρες συγγραφείς συχνά έγραφαν τις γυναίκες ως ασκούμενες μάγους για να απομακρύνουν τους άνδρες από αυτό, καθώς ήταν πολύ προβληματικό και αμφιλεγόμενο στην χριστιανική κοινότητα. 

Ερωτικά και ερωτικά ξόρκια βρέθηκαν επίσης σε πρώιμες χριστιανικές κοινότητες σε σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Όπως και τα ετεροφυλόφιλα ξόρκια, χρησιμοποιούνταν για να ελέγχουν ή να επηρεάζουν την έλξη του επιθυμητού ατόμου.  Τα ερωτικά ξόρκια μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου που ανατίθενται από γυναίκες είναι πιο δύσκολο να αναλυθούν λόγω του ότι υπάρχουν λίγα αρχεία που γράφτηκαν από γυναίκες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την πλήρη κατανόηση των κινήτρων τους για αυτά τα ξόρκια. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν ότι, τουλάχιστον, αυτές οι γυναίκες ήταν ενεργά πρόθυμες να εμπλακούν σε σεξουαλικές σχέσεις με άλλες γυναίκες. Ωστόσο, όταν αυτό ανακαλύφθηκε, οι γυναίκες διώχθηκαν και επικρίθηκαν έντονα, καθώς αυτή η ενέργεια δεν ήταν αποδεκτή συμπεριφορά των γυναικών. 

Τα ρωμαϊκά λουτρά στο Μπαθ, όπου έχουν ανακαλυφθεί εκατοντάδες πινακίδες με κατάρες, μέσω των Ρωμαϊκών Λουτρών

Η ερωτική μαγεία ως μυστήριο

Παρά ταύτα, η ερωτική μαγεία παραμένει εν μέρει αίνιγμα. Μερικά ξόρκια μαρτυρούν ερωτική επιθυμία μεταξύ γυναικών, χωρίς να ξεκαθαρίζουν αν τέτοιες σχέσεις ήταν αποδεκτές κοινωνικά. Ίσως η μαγεία να λειτουργούσε ως μυστική διέξοδος για απαγορευμένους πόθους — όπως πιθανώς συνέβη με τον Σαραπάμμωνα και την Πτολεμαΐδα.

Μια πλάκα κατάρας με τρύπες από καρφιά

Πηγές - Βιβλιογραφία

«Η Μαγεία στην Αρχαία Ελλάδα» — έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών — συλλογή μελετημάτων για τις πρακτικές, τη στάση της κοινωνίας και τις πηγές της μαγείας στην αρχαία Ελλάδα.

Ήλιος

«Magic in the Greco-Roman world» — περιγράφει το φάσμα των μαγικών πρακτικών στον ελληνιστικό και ρωμαϊκό κόσμο, λέξεις, κατάρες, φυλαχτά κ.ά.

Βικιπαίδεια

«Secrets of Ancient Magic» — άρθρο που εξετάζει πώς οι αρχαίοι πολιτισμοί (Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Ελλάδα, Ρώμη) χρησιμοποιούσαν τελετές, σύμβολα και λόγια για να επιτύχουν «μαγικές» επιδράσεις.

penn.museum

«Η μαγεία στην αρχαία Ελλάδα» — άρθρο με πιο δημοσιογραφική προσέγγιση για κατάρες, ξόρκια, φυλαχτά και την ενσωμάτωση των μαγικών πρακτικών στην καθημερινή ζωή.

Ιστορία Εικονογραφημένη

«Άρες, μάρες και κατάρες: η μαγεία στον αρχαίο ελληνικό κόσμο» — λαογραφικό άρθρο που εξετάζει τη σύνδεση της μαγείας με κατάρες, θέλξεις και λαϊκές δοξασίες.

lavyrinthos.gr

Πηδναικές κατάρες (Pydna curse tablets) — ένα παράδειγμα αρχαιολογικού ευρήματος καταλλήλωσης (curse tablets) στην αρχαία Μακεδονία.

Βικιπαίδεια

«Cyranides» — κείμενο που συνδυάζει μαγεία και ιατρική, με περιγραφές μαγικών ιδιοτήτων φυτών, λίθων, ζώων.

Βικιπαίδεια

«Voces magicae» — οι λεγόμενες «μαγικές λέξεις» (vox magicae) που εμφανίζονται σε ξόρκια, φυλαχτά και κατάρες των αρχαίων.

Βικιπαίδεια

«Charaktêres» — συμβολικά γράμματα ή σχήματα που δεν έχουν καθαρή σημασία αλλά χρησιμοποιούνται σε μαγικά κείμενα και φυλαχτά.

Βικιπαίδεια

«Magic in the Ancient World: Egyptian Deities and Uses» — για το πώς στην Αίγυπτο η μαγεία ήταν εν μέρει θεοποιημένη και ενσωματωμένη στη θρησκευτική δομή.

TheCollector

" F o l l o w   U s "  :   

#AI#BLACK&WHITE#DIGITAL#DRAWING#EROTICHUMOR#FUMETTI#ILLUSTRATION#PARODY#PORNART#PRINTS#SCULPTURES#VINTAGE#ΘΕΜΑΤΙΚΑ#ΠΙΝΑΚΕΣ#ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΙ#ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ#ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ#ΧΑΡΑΚΤΕΣ
Read More: Ανακαλύψτε πώς ο ερωτισμός εκφράζεται μέσα από την τέχνη, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Εξερευνήστε τα έργα και τους καλλιτέχνες που αποκάλυψαν την ομορφιά και την ένταση των ανθρώπινων συναισθημάτων.