Η λέξη «βρεφοδόχος» (ή «βρεφοδόχος κιβωτός») είναι ένας όρος με ιστορική και κοινωνική βαρύτητα, και συνδέεται κυρίως με την ανώνυμη εγκατάλειψη βρεφών. Κυριολεκτικά σημαίνει κιβώτιο υποδοχής βρεφών.
📜 Ιστορικό πλαίσιο
Ο θεσμός της βρεφοδόχου εμφανίστηκε από τον Μεσαίωνα στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως σε μοναστήρια και νοσοκομεία, ως μια λύση για τις μητέρες που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να κρατήσουν το παιδί τους. Συνήθως επρόκειτο για ένα κιβώτιο ή περιστρεφόμενο τύμπανο, εντοιχισμένο στον εξωτερικό τοίχο ενός ιδρύματος (όπως ιδρύματα φιλανθρωπίας, νοσοκομεία, εκκλησίες ή ορφανοτροφεία). Η μητέρα μπορούσε ανώνυμα να τοποθετήσει το βρέφος μέσα και να το περιστρέψει προς το εσωτερικό του κτιρίου, ώστε να το παραλάβει το προσωπικό.
📌 Βρεφοδόχος στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, ο θεσμός υιοθετήθηκε κυρίως τον 19ο αιώνα. Σημαντικό παράδειγμα αποτελεί το Βασιλικό Ορφανοτροφείο της Αθήνας, καθώς και το Βρεφοκομείο Αθηνών, στο οποίο υπήρχε βρεφοδόχος θύρα μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα. Οι μητέρες —πολλές φορές ανύπαντρες, φτωχές ή κοινωνικά απομονωμένες— κατέφευγαν εκεί για να αφήσουν τα παιδιά τους ανώνυμα, αλλά με την ελπίδα ότι θα φροντιστούν.
💬 Η λέξη «κιβώτιον»
Η λέξη «κιβώτιον» (ουδέτερο του «κιβώτιο») σημαίνει απλώς κουτί ή δοχείο, και στη συγκεκριμένη χρήση, αναφέρεται στο ξύλινο ή μεταλλικό πλαίσιο της βρεφοδόχου. Το «κιβώτιον» έχει βιβλική και ιστορική χρήση επίσης (π.χ. κιβωτός της διαθήκης).
Η κοινωνιολογική προσέγγιση της βρεφοδόχου συνδέεται με ταξικές, κοινωνικές και ηθικές προκλήσεις
Καθώς οι βρεφοδόχοι εμφανίζονται κυρίως σε περιόδους κοινωνικής κρίσης, οι αιτίες πίσω από την ανάγκη ύπαρξής τους και οι συνέπειες που είχε η ανώνυμη παράδοση παιδιών σε τέτοιους θεσμούς αναδεικνύουν σημαντικές κοινωνικές ανισότητες.
1. Στοχοποιημένες κοινωνικές ομάδες
Η βρεφοδόχος ήταν συχνά ένα εργαλείο για τις γυναίκες που βρίσκονταν σε ευάλωτες κοινωνικές θέσεις, όπως:
-
Φτωχές ανύπαντρες μητέρες: Ειδικά στη Δυτική Ευρώπη και στην Ελλάδα, οι ανύπαντρες μητέρες αντιμετώπιζαν έντονο κοινωνικό στίγμα. Η πατριαρχική κοινωνία εκείνης της εποχής έθετε τα παιδιά εκτός γάμου σε μειονεκτική θέση, και πολλές φορές οι γυναίκες αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν το παιδί τους για να αποφύγουν την κοινωνική κατακραυγή.
-
Γυναίκες που ήταν θύματα βιασμού ή εκμετάλλευσης: Πολλές φορές, η έννοια της ανώνυμης παράδοσης ενός παιδιού σε βρεφοδόχο συνδέεται με την ανάγκη των γυναικών να ξεφύγουν από τις συνέπειες μιας εγκυμοσύνης που ήταν αποτέλεσμα κακοποίησης ή βίας.
Αυτές οι γυναίκες δεν είχαν τη δυνατότητα ή την υποστήριξη να κρατήσουν το παιδί τους, καθώς η κοινωνία δεν προσέφερε καμία προστασία για τα παιδιά που γεννιούνταν εκτός γάμου.
2. Κοινωνική απομόνωση και αποκλεισμός
Η ύπαρξη της βρεφοδόχου συνδέεται με την αποκλειστικότητα της οικογένειας και της μητρότητας στη θεσμική της μορφή. Η κοινωνία δεν προσδιόριζε τις συνθήκες αυτές ως φυσιολογικές ή αποδεκτές και αντιμετώπιζε τις γυναίκες που έβρισκαν τον εαυτό τους σε τέτοιες καταστάσεις με περιφρόνηση και απομόνωση.
Η ιδιωτική φύση της βρεφοδόχου και η δυνατότητα ανώνυμης παράδοσης του παιδιού έδιναν στις μητέρες μια προσωρινή αίσθηση ασφάλειας, αν και συχνά ήταν κοινωνικά απομονωμένες και σε ψυχική πίεση.
3. Ηθική και ηθική κρίση
Η πρακτική της ανώνυμης παράδοσης ενός παιδιού στο βρεφοδόχο προκαλούσε πολλές φορές ηθικές αμφισβητήσεις:
-
Ηθική ενοχή της μητέρας: Η εγκατάλειψη ενός παιδιού συχνά συνοδευόταν από αίσθημα ενοχής και κατάθλιψης από την πλευρά της μητέρας, αφού η πράξη της θεωρείτο από την κοινωνία «κακή» ή «ανεύθυνη». Ωστόσο, το κοινωνικό πλαίσιο, που απέκλειε την αποδοχή αυτών των παιδιών, δεν αφήνει καμία άλλη επιλογή στις μητέρες.
-
Ηθική των ιδρυμάτων: Από την άλλη πλευρά, τα ιδρύματα που φιλοξενούσαν τα εγκαταλειμμένα παιδιά θεωρούνταν θεσμοί κοινωνικής πρόνοιας, αλλά πολλές φορές οι συνθήκες στα ιδρύματα ήταν ακατάλληλες και συχνά διαρκούσαν τη ζωή των παιδιών σε απομόνωση, χωρίς να δημιουργούν οικογενειακούς δεσμούς. Αυτή η κατάσταση υπογραμμίζει την αντίφαση μεταξύ της ηθικής αποδοχής του θεσμού και των κοινωνικών επιπτώσεων της.
4. Η κοινωνιολογία της μητρότητας και των οικογενειακών σχέσεων
Η βρεφοδόχος φωτίζει τις αμφιλεγόμενες απόψεις για τη μητρότητα, καθώς οι μητέρες που χρησιμοποίησαν αυτό το θεσμό αντιμετώπιζαν την ιδέα της μητρότητας από μια διαφορετική σκοπιά: τη μητρότητα ως κάτι που μπορεί να είναι χρηστικό, αλλά και επικίνδυνο για τη γυναίκα μέσα σε μια κοινωνία που δεν αναγνωρίζει την ελευθερία της μητέρας να αποφασίσει για τη ζωή του παιδιού της με βάση τις συνθήκες που αντιμετωπίζει.
Αυτό το κοινωνικό πλαίσιο αναδεικνύει τη σύγκρουση μεταξύ της ιδιωτικής ζωής της μητέρας και της δημόσιας κοινωνικής ηθικής, κάτι που επίσης αντικατοπτρίζει την πάλη των γυναικών για κοινωνική αποδοχή και ελευθερία σε μία παραδοσιακή κοινωνία που προσδιόριζε τη θέση τους με πολύ αυστηρούς κανόνες.
5. Σύγχρονη αντιπαράθεση: οι Babyklappe και οι σύγχρονες βρεφοδόχοι
Σήμερα, η πρακτική της βρεφοδόχου επανέρχεται σε ορισμένες χώρες με τη μορφή των Babyklappe (που σημαίνει «πόρτα μωρού») στη Γερμανία, την Αυστρία και άλλες χώρες, όπου οι γυναίκες μπορούν να αφήσουν τα βρέφη τους με ασφάλεια και ανωνυμία. Οι σύγχρονοι θεσμοί αυτοί συχνά επικρίνονται από τις φεμινιστικές ομάδες που τονίζουν ότι τέτοιοι θεσμοί αντικατοπτρίζουν την έλλειψη υποστήριξης προς τις γυναίκες και τις οικογένειες, που συνεχίζουν να μην έχουν πρόσβαση σε αναγκαία κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη.
Συμπεράσματα
Η βρεφοδόχος ήταν και παραμένει ένας αντιφατικός θεσμός, που αντανακλά τις κοινωνικές ανισότητες, τις ηθικές αντιφάσεις και τις κοινωνικές πιέσεις που υπάρχουν γύρω από την οικογένεια, τη μητρότητα και τη θέση των γυναικών στην κοινωνία. Παρότι συνδέεται με την ανάγκη προστασίας των παιδιών, αναδεικνύει επίσης τη στοχοποίηση των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, δείχνοντας τις ευρύτερες κοινωνικές αδικίες και τις περιορισμένες επιλογές των γυναικών στις κοινωνίες του παρελθόντος, και σε κάποιες περιπτώσεις, και του παρόντος.
Η σύγχρονη εξέλιξη του θεσμού της βρεφοδόχου και οι πρακτικές που τη συνοδεύουν, όπως οι Babyklappe (πόρτες για βρέφη), είναι ένα ζήτημα που έχει προκαλέσει έντονη κοινωνική και πολιτική συζήτηση, καθώς επηρεάζει την εικόνα των οικογενειακών σχέσεων, την υποστήριξη των γυναικών και την ηθική των κοινωνικών πολιτικών.
1. Babyklappe (Πόρτες Μωρών) στην Ευρώπη
Η πρακτική της Babyklappe (ή baby hatch) εμφανίστηκε κυρίως στη Γερμανία, αλλά εφαρμόζεται και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Αυστρία, η Πολωνία, η Ιταλία και η Γαλλία. Σε αυτήν την περίπτωση, οι γυναίκες που δεν είναι σε θέση να αναλάβουν τη φροντίδα του παιδιού τους μπορούν να το αφήσουν σε μια ειδική πόρτα σε ιδρύματα (όπως νοσοκομεία, ορφανοτροφεία ή ακόμα και εκκλησίες) με πλήρη ανωνυμία. Αυτή η πόρτα παραδίδει το παιδί σε μια ασφαλή περιοχή εντός του ιδρύματος, όπου το προσωπικό το παραλαμβάνει άμεσα.
Χαρακτηριστικά της Babyklappe:
-
Ανώνυμο και ασφαλές: Οι μητέρες δεν χρειάζεται να αποκαλύψουν την ταυτότητά τους και τα παιδιά παραλαμβάνονται από το προσωπικό του ιδρύματος χωρίς κανένα στοιχείο που να συνδέει τη μητέρα με το παιδί.
-
Αξιοπιστία και ασφάλεια: Οι μητέρες έχουν την εγγύηση ότι το παιδί τους θα παραληφθεί από επαγγελματίες που θα το φροντίσουν μέχρι να γίνει δυνατή η υιοθεσία.
-
Διαδικασίες υιοθεσίας: Στην περίπτωση των babyklappen, τα παιδιά, εφόσον δεν αναζητηθούν από τη μητέρα, τοποθετούνται σε διαδικασίες υιοθεσίας υπό αυστηρούς νομικούς κανόνες για την προστασία των δικαιωμάτων τους.
Αξιολογήσεις και Αντιδράσεις:
-
Υποστήριξη: Από την πλευρά των υπερασπιστών των Babyklappen, η πρακτική θεωρείται σημαντική, καθώς προσφέρει μια λύση για τις γυναίκες που βρίσκονται σε αδιέξοδο, χωρίς να χρειάζεται να εκθέσουν τα παιδιά τους σε κινδύνους ή κοινωνική απομόνωση.
-
Αντιρρήσεις: Οι επικριτές τονίζουν ότι αυτές οι πρακτικές δεν παρέχουν ουσιαστική υποστήριξη στις μητέρες που βρίσκονται σε κρίση. Ενώ η ανώνυμη παράδοση του παιδιού μπορεί να προσφέρει βραχυπρόθεσμη λύση, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτή η πολιτική δεν επιλύει τα πραγματικά ζητήματα, όπως η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης για τις μητέρες ή η έλλειψη της κατάλληλης ψυχολογικής στήριξης που θα μπορούσε να βοηθήσει τις γυναίκες να αντιμετωπίσουν τα προσωπικά τους προβλήματα.
2. Η Νέα Πολιτική για την Υποστήριξη της Μητρότητας
Η παγκόσμια αναγνώριση του δικαιώματος των γυναικών να διατηρούν την οικογενειακή τους ζωή και να αποκτούν υποστήριξη από το κράτος έχει φέρει και σημαντικές μεταρρυθμίσεις στις πολιτικές για τη μητρότητα. Στην ΕΕ, την Αμερική και σε άλλες περιοχές του κόσμου, έχουν αναπτυχθεί πολιτικές που επικεντρώνονται στην κοινωνική προστασία των μητέρων και των παιδιών τους, ώστε να μειωθεί η ανάγκη για βρεφοδόχους και άλλες λύσεις εγκατάλειψης.
Παραδείγματα:
-
Σουηδία και Δανία: Χώρες όπως η Σουηδία και η Δανία, με ισχυρές κοινωνικές πολιτικές, παρέχουν γενναιόδωρα επιδόματα μητρότητας και πατρότητας, μαζί με εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας παιδιών. Αυτές οι πολιτικές ενισχύουν την οικογενειακή συνοχή και μειώνουν τις περιπτώσεις εγκατάλειψης παιδιών.
-
Γερμανία: Η Γερμανία εφαρμόζει προγράμματα υποστήριξης για την ανατροφή των παιδιών και την ενίσχυση της οικογενειακής ζωής. Η κυβέρνηση παρέχει βοήθεια για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων, όπως η φτώχεια, με στόχο να μειωθεί ο αριθμός των μητέρων που βρίσκονται σε αδιέξοδο και αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους.
3. Η Εξέλιξη του Κοινωνικού Στίγματος
Η κοινωνική αντίληψη γύρω από την ανώνυμη παράδοση των παιδιών έχει αλλάξει. Στο παρελθόν, η εγκατάλειψη παιδιών θεωρείτο πράξη ντροπής και εγκληματική, με τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν ακραίο κοινωνικό στίγμα. Σήμερα, ενώ η ηθική αντίθεση υπάρχει ακόμη, η κοινωνία αντιμετωπίζει την κατάσταση με μεγαλύτερη κατανόηση και προσπάθεια να προσφέρει λύσεις που δεν σχετίζονται μόνο με την ανώνυμη παράδοση, αλλά με την υποστήριξη των γυναικών μέσω κοινωνικών υπηρεσιών και δικαιωμάτων.
4. Αντίφαση και Ζητήματα Συμβίωσης
Ο θεσμός της Babyklappe μπορεί να θεωρηθεί αντίφαση, καθώς παρέχει μια προσωρινή λύση για τα παιδιά και τις μητέρες, αλλά δεν εστιάζει στα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα, όπως η φτώχεια, οι κοινωνικές ανισότητες και η έλλειψη υποστήριξης για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν κρίση μητρότητας. Αρκετοί υπερασπιστές της κοινωνικής δικαιοσύνης επισημαίνουν ότι, ενώ τα Babyklappe προσφέρουν ασφάλεια για τα παιδιά, δεν λύνουν το ουσιαστικό ζήτημα: την ανάγκη για κοινωνική υποστήριξη και εκπαίδευση των μητέρων σε δύσκολες καταστάσεις.
5. Σύγχρονα ηθικά ερωτήματα
Η σύγχρονη κοινωνία θέτει ερωτήματα σχετικά με τη δημόσια ευθύνη και τη θρησκευτική ηθική γύρω από τα βρέφη που εγκαταλείπονται μέσω των Babyklappen. Στο μέλλον, οι κοινωνίες θα πρέπει να σκεφτούν πιο ενδελεχώς αν τέτοιες πρακτικές βοηθούν ή παρακάμπτουν την πραγματική ανάγκη για κοινωνική αλλαγή και υποστήριξη των γυναικών που είναι αντιμέτωπες με τις δυσκολίες της μητρότητας.
Η σύγχρονη συζήτηση γύρω από τις βρεφοδόχους και τις Babyklappe αντανακλά την ανάγκη για ένα πιο ολοκληρωμένο κοινωνικό σύστημα που να υποστηρίζει τις γυναίκες και τα παιδιά με τρόπο που να προάγει τη κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα
0 Μας δωσαν το χρονο τους :
Speak up your mind
Tell us what you're thinking... !