ΤΟ ΝΙΟΝΙΟ

Όλοι οι άνθρωποι αλληλοκατηγορούνται για έλλειψη στοιχειώδους νου. Και όμως. Τι πιο εύκολο πράγμα από τη σκέψη; Βλέπεις το γκαρσόνι να πλησιάζει με τα φαγητά που παράγγειλε η παρέα και παρευθύς σε διαπερνάει η αγαλλιαστική σκέψη «θα φάμε». Υπάρχει κανένα πρόβλημα; Αναγνωρίζεις τα πρόσωπα, το εστιατόριο, ακούς κουβέντες από τα διπλανά τραπέζια, κόβεις κίνηση. Όλα κατά μία έννοια δουλεύουν ρολόι. Αν παρ” ελπίδα σού περάσει η ιδέα να σκεφτείς τις ίδιες σου τις σκέψεις, αυτόματα τα πράγματα χάνουν την απλότητά τους, ο ίδιος γίνεσαι λιγάκι αίνιγμα για τον εαυτό σου. Αν παρ' ελπίδα σού περάσει η ιδέα να σκεφτείς τις ίδιες σου τις σκέψεις, αυτόματα τα πράγματα χάνουν την απλότητά τους, ο ίδιος γίνεσαι λιγάκι αίνιγμα για τον εαυτό σου Αν παρ” ελπίδα σού περάσει η ιδέα να σκεφτείς τις ίδιες σου τις σκέψεις, αυτόματα τα πράγματα χάνουν την απλότητά τους, ο ίδιος γίνεσαι λιγάκι αίνιγμα για τον εαυτό σου Η σπαζοκεφαλιά δεν αφορά βέβαια τη σκέψη «θέλω να πάω στον απόπατο» ή «δεν πρέπει να αργήσω γιατί έχω δουλειά στο σπίτι». Αυτά είναι συνηθισμένα πράγματα, προσιτά, καθημερινότατα. Ο γρίφος αρχίζει να εμφανίζεται όταν επιστρέφουμε σε αυτό που αορίστως αποκαλούμε εγώ και ειδικότερα νου, μυαλό· το ηλεκτρονικό σύστημα δηλαδή που ακαταπαύστως σκέπτεται χωρίς ποτέ να το πλησιάζουμε, να το βλέπουμε ή να το πιάνουμε. Ποια είναι η φύση του; Με τι μοιάζει; Απάντηση δεν υπάρχει, καθότι για να απαντήσουμε θα πρέπει να το βάλουμε σε κίνηση. Άρα το ίδιο να αποφανθεί περί του εαυτού του. Φυσικά ξέρουμε ότι έχει έδρα του τον εγκέφαλο, ότι πίσω από τα μάτια κάνει θαύματα και ενίοτε λάθη, όπως ξέρουμε ότι η καρδιά κείται αριστερά (και σπανίως δεξιά) του στήθους και πάλλεται. Πλην όμως, ενώ δεν υπάρχει τρόπος να καταδυθείς στην καρδιά ή στο ήπαρ σου, η κατάδυση στο νου είναι καθημερινή ασχολία. Συχνά σπάμε το κεφάλι μας για να βρούμε την αιτία, για να καταλάβουμε τι μας ώθησε να κάνουμε μια βλακεία. Γιατί γίναμε ρεζίλι και τα παρόμοια. Άρα ασκούμε κάποιον έλεγχο στο μηχάνημα, το ρεγουλάρουμε, διορθώνουμε κάποιες υποτιθέμενες βλάβες. Εντούτοις, καίτοι νιώθουμε μηχανικοί μέσα στο μηχανουργείο, λαδάδες στα βάθη του πλοίου, η εποπτεία δεν εξασφαλίζει καμιά εγγύτητα. Εξακολουθούμε να μένουμε κλειδωμένοι απέξω, πιο σωστά να είμαστε το μέσα τού έξω και το έξω τού μέσα, κοντά και μακριά, κάτοχοι και συνάμα ακάτεχοι. Ακριβέστερα, δεν ξέρουμε αν είναι κάτι που μας ανήκει ή αν πρόκειται για μια ικανότητα που προσιδιάζει σε όλα τα λογικά όντα ως λειτουργία αλλά όχι ως γνώση. Μήπως δεν είναι παλαβομάρα να ρωτήσεις κάποιον: τι είναι το μυαλό σου; Όντως είναι. Πιο παραδεχτό φαίνεται κάτι άλλο· αντί να σπαζοκεφαλιάζεις για χατίρι του μπορείς να παρακολουθήσεις τις ποικίλες συμπεριφορές του. Λένε ότι η συνείδηση είναι φως, διαύγεια, καθαρός καθρέφτης όπου αντικρίζεις τον εαυτό σου. Παραμύθια όλα αυτά. Αν σκεφτούμε τι προηγείται μέσα στο νου ωσότου σχηματισθεί μια φράση μάς πιάνει δέος. Ριπές παραστάσεων, ανεξήγητες παρορμήσεις, αυξομειώσεις της προσοχής, δέσμες λέξεων όπου η σύγχυση υπερτερεί της σαφήνειας. Η φράση τελικά ξεστομίζεται αλλά μπορεί και να βγει και στρεβλή, εν παραδρομή, να πει άλλα αντ” άλλων. Όταν στα νοσοκομεία βλέπουμε τα σωθικά μας στις οθόνες μάς πιάνει σύγκρυο: αντί να δούμε όργανα διατεταγμένα, καθαρά και αναγνωρίσιμα, αντικρίζουμε ένα χάος. Θυμίζουν βυθό της θάλασσας, γούρνα με βρόμικα νερά, θύελλα μαύρης βροχής. Το περίεργο είναι ότι το μυαλό δεν διαφέρει. Και δεν χρειάζεται να μας το δείξουν στην οθόνη. Το βλέπουμε στην οθόνη του νου μας. Η φράση «το μυαλό μου έγινε κουρκούτι» είναι αριστουργηματική διότι κατονομάζει μιαν αλήθεια. Δεν πρόκειται για βλάβη παρά για πλούτο. Μήπως οι αστρονόμοι δεν μιλούν για τη συμπαντική «σούπα»; Έστω και αν μας πανικοβάλλει η σκέψη, με λίγη προσοχή συνειδητοποιούμε ότι πίσω από τις πύλες των ματιών και λίγο προς τα πάνω, κατά λοβούς μεριά, κυριαρχεί φοβερή σύγχυση. Σύγχυση που αξίζει να την περιγράψουμε. Για να πεις μια φράση πρέπει να την αποσπάσεις από τη γλώσσα. Για να περιγράψεις μια παράσταση πρέπει να την ξεχωρίσεις από άπειρες παραστάσεις που σου στέλνει κατά ριπές η μνήμη. Το μυαλό δεν είναι βιβλίο, δεν είναι τακτοποιημένο αρχείο, δεν είναι σύστημα θυρίδων όπου φυλάμε τα τιμαλφή του παρελθόντος μας χρόνου. Δεν έχει καμιά τάξη. Απεναντίας, λειτουργεί διά της αταξίας, με θυμικές καταιγίδες, με συνειρμικές αλυσίδες όπου συνείρονται τα έγκατα του εγώ, με τρικυμίες εν κρανίω και με ναυαγοσωστικές σκέψεις. Το πλαγκτόν του είναι γαλαξιοειδές – γάλα χυμένο στους ουρανούς της συνείδησης. Λέμε πολύ συχνά: αφήστε με να βάλω τις σκέψεις μου σε τάξη, να συγκεντρωθώ, να μαζέψω τα μυαλά μου. Πράγματι τα μυαλά είναι χυμένα – μόνο έτσι λειτουργούν και αποδίδουν. Αν υπήρχε – ευτυχώς που δεν υπάρχει – τρόπος να παραστήσουμε την εσωτερικότητα του νου, ασφαλώς θα βλέπαμε ένα εγχυματώδες τερατούργημα όπου ο χρόνος θα κρατούσε το ρόλο του ζωτικού κενού και η μνήμη τη θέση μιας σπειροειδούς έλικας με άπειρους κλώνους. Μήπως είναι τυχαίες οι κρίσεις ιλίγγου που παθαίνουμε κάθε τόσο περνώντας από το ένα στο άλλο, από τα βάθη στην επιφάνεια; Οπότε πώς εξηγείται η τόση καθαρότητα μιας σκέψης; Το συγκεκριμένο που αναδύεται από αυτή την αρχέγονη θολούρα; Δεν εξηγείται – απλώς συμβαίνει. Ό,τι είναι γόνιμο και θαυμαστό στη ζωή βγαίνει μέσα από ευεργετικά πολτοειδή και μαγματοειδή ρεύματα. Ο νους δεν ταυτίζεται με το χάος του, ζωογονείται από αυτό όπως το έμβρυο μέσα στην κοιλιά της μάνας του. Οι λατίνοι έλεγαν ότι γεννιόμαστε μέσα στα ούρα και στα σκατά. Όσοι είδαν νεογέννητο το ξέρουν. Παρόμοια είναι και η γέννηση των σκέψεων, γι” αυτό καταγινόμαστε να τις απαλλάξουμε από τις γλίνες που τις έθρεψαν. ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ